Ανοικτή η «κάνουλα»
Συνεχίστηκε και στο πρώτο του 2025 η ανοδική πορεία της στεγαστικής πίστης. Ειδικότερα, σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις τραπεζών οι νέες εκταμιεύσεις στο εξάμηνο προσέγγισαν το ένα δισ.ευρώ επιβεβαιώνοντας, όπως επισημαίνουν τραπεζικά στελέχη, τη σταθερή επάνοδο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και τον ενεργό ρόλο του στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.
Το 2024 συνολικά έκλεισε με νέα στεγαστικά δάνεια ύψους 1,8 δισ. ευρώ, καταγράφοντας άνοδο περίπου 38% σε σχέση με το 2023, οπότε οι εκταμιεύσεις είχαν φτάσει τα 1,3 δισ. ευρώ. Η άνοδος αυτή έρχεται μετά από μια μακρά περίοδο στασιμότητας, όπου η στεγαστική πίστη είχε περιοριστεί ακόμη και στα 300 εκατ. ευρώ ετησίως, για να ξεκινήσει σταδιακά την ανοδική της πορεία από το 2020, οπότε οι ετήσιες εκταμιεύσεις έφτασαν τα 600 εκατ. ευρώ.
Το θετικό κλίμα συνεχίζεται και το 2025, με τις τράπεζες να εκτιμούν ότι οι επιδόσεις θα ξεπεράσουν και τα περυσινά επίπεδα, καθώς η ζήτηση παραμένει ισχυρή και ενισχύεται από στοχευμένα προγράμματα όπως το «Σπίτι μου ΙΙ».
Το μέσο στεγαστικό δάνειο κυμαίνεται πλέον μεταξύ 110.000 και 120.000 ευρώ, ενώ το ποσοστό εγκρίσεων νέων αιτήσεων ξεπερνά το 70%. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, η εγκρισιμότητα προσεγγίζει ακόμη και το 80%, καθώς οι περισσότεροι αιτούντες εμφανίζουν σταθερό εισόδημα και χαμηλά επίπεδα άλλου τραπεζικού δανεισμού. Το προφίλ του σημερινού δανειολήπτη διαμορφώνεται κυρίως στην ηλικιακή ομάδα 35 έως 50 ετών, με ένα ή δύο παιδιά, που αναζητεί ακίνητο πρώτης κατοικίας επιφάνειας 80 έως 120 τετραγωνικών μέτρων. Πρόκειται για οικογένειες που συνήθως διαθέτουν ένα σταθερό εισόδημα και καλύπτουν μέρος της αξίας του ακινήτου με ίδια κεφάλαια, στοιχείο που ενισχύει τη βιωσιμότητα του δανείου και μειώνει το ρίσκο για την τράπεζα. Σε αυτό το περιβάλλον, όπου το ενδιαφέρον για αγορά κατοικίας ενισχύεται, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η ενημέρωση των νοικοκυριών για τους βασικούς κανόνες μιας υγιούς και ασφαλούς αγοράς ακινήτου.
Κανόνες υγιούς αγοράς ακινήτου για ένα νοικοκυριό
Η αγορά ακινήτου είναι μία από τις πιο σημαντικές και δαπανηρές αποφάσεις που μπορεί να πάρει ένα νοικοκυριό. Για να είναι μια αγορά ασφαλής και ωφέλιμη μακροπρόθεσμα και όχι ένα οικονομικό βάρος, πρέπει να ακολουθούνται ορισμένοι βασικοί κανόνες.
Ειδικότερα, σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του Κέντρου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού θα πρέπει να δίνεται προσοχή στα ακόλουθα:
1. Καθορισμός ρεαλιστικού προϋπολογισμού: Να υπολογιστεί το ποσό που μπορεί να διατεθεί χωρίς να επιβαρυνθούν υπερβολικά τα οικονομικά του νοικοκυριού. Να μην ξεπερνά το 30-35% του μηνιαίου εισοδήματος για τη δόση δανείου. Πρέπει να προβλέπονται επιπλέον έξοδα όπως φόροι, έξοδα συντήρησης, κοινόχρηστα και πιθανές ανακαινίσεις.
2. Επιλογή του σωστού τύπου ακινήτου: Να επιλέγεται ένα ακίνητο που καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες (μέγεθος, διαρρύθμιση, αριθμός δωματίων). Δεν πρέπει να αγοράζεται μεγαλύτερο ή πολυτελέστερο ακίνητο από αυτό που πραγματικά χρειάζεται ένα νοικοκυριό, εάν δεν μπορεί να το υποστηρίξει οικονομικά. Αν πρόκειται για πρώτη κατοικία, πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στη λειτουργικότητα και όχι στην υπερβολική πολυτέλεια.
3. Επιλογή σωστής τοποθεσίας: Να εξετάζεται η γειτονιά: ποιότητα ζωής, εγκληματικότητα, υποδομές, σχολεία, συγκοινωνίες. Πρέπει να αναλύεται η προοπτική ανάπτυξης της περιοχής (μελλοντικά έργα, πυκνότητα πληθυσμού, ησυχία, προσβασιμότητα). Η τοποθεσία επηρεάζει τη μεταπωλητική αξία και τη μελλοντική ή αυξανόμενη αξία ακινήτων.
4. Έρευνα στην αγορά και σύγκριση τιμών: Να συγκεντρώνονται τιμές παρόμοιων ακινήτων στην ίδια περιοχή ώστε να διαπιστωθεί αν η τιμή είναι δίκαιη. Να εξετάζεται η μακροχρόνια τάση των τιμών στην περιοχή και να αποφεύγεται η αγορά σε περιόδους υπερβολικής αύξησης. Συνιστάται η συμβουλή μεσιτών ή η έρευνα μέσω online πλατφορμών συγκρίσεων.
5. Έλεγχος νομικής και πολεοδομικής κατάστασης: Να διασφαλιστεί ότι το ακίνητο έχει καθαρούς τίτλους ιδιοκτησίας. Πρέπει να εξεταστεί αν υπάρχουν αυθαιρεσίες ή νομικά προβλήματα. Να διασφαλιστεί ότι το ακίνητο είναι σύμφωνο με τις πολεοδομικές διατάξεις και δεν έχει εκκρεμείς πολεοδομικές παραβάσεις.
6. Προσοχή στη χρηματοδότηση: Αν πρόκειται να ληφθεί στεγαστικό δάνειο, πρέπει να διασφαλιστεί ότι το νοικοκυριό μπορεί να αντέξει τη δόση ακόμη και σε περίπτωση αύξησης του κόστους δανεισμού. Να προτιμάται σταθερό επιτόκιο αν η αγορά γίνει σε φάση αύξησης επιτοκίων. Πρέπει να διαπραγματευτούν οι όροι και να ζητηθεί η συμβουλή ανεξάρτητου χρηματοοικονομικού συμβούλου.
7. Έλεγχος της κατάστασης του ακινήτου: Να προσληφθεί μηχανικός για έλεγχο του ακινήτου (στατική επάρκεια, υγρασίες, σωληνώσεις, θέρμανση, μόνωση). Πρέπει να δοθεί προσοχή σε κρυφά ελαττώματα που μπορεί να κοστίσουν μελλοντικά για επισκευές ή ανακαινίσεις. Να υπολογιστεί το κόστος πιθανών ανακαινίσεων.
8. Μακροπρόθεσμος σχεδιασμός: Πρέπει να εξεταστούν οι μελλοντικές ανάγκες του νοικοκυριού: οικογενειακή κατάσταση, εργασία, πιθανές μετακομίσεις. Αν η αγορά γίνει για επένδυση, πρέπει να διασφαλιστεί ότι η τοποθεσία προσφέρει προσδοκώμενα έσοδα ή μεταπώλησης. Να αποφεύγονται παρορμητικές αγορές που βασίζονται σε συναισθηματικούς παράγοντες.
9. Υπολογισμός επιπλέον κόστους: Πρέπει να προβλεφθούν φόροι μεταβίβασης, δικηγορικά έξοδα, συμβολαιογραφικά και μεσιτικά έξοδα. Δεν πρέπει να υποτιμάται το κόστος μελλοντικής συντήρησης, ειδικά σε παλαιά κτίρια. Αν το ακίνητο χρειάζεται ενεργειακή αναβάθμιση, πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα υπαγωγής σε κρατικά προγράμματα επιδοτήσεων.
10. Συμβουλευτείτε ειδικούς: Πρέπει να υπάρχει συνεργασία με αξιόπιστο μεσίτη, δικηγόρο και μηχανικό για να διασφαλιστεί ότι η αγορά είναι ασφαλής. Δεν πρέπει να βασίζεται κανείς αποκλειστικά σε προσωπικές απόψεις ή μόνο στη γνώμη πωλητών ή φίλων. Πρέπει να γίνεται ανεξάρτητη έρευνα και προσεκτική ανάγνωση των συμβολαίων με αιτήματα διευκρινίσεων πριν από την υπογραφή.
11. Και το πιο σημαντικό. Ποιο ποσοστό της αξίας του ακινήτου πρέπει να έχει προτού το δανειστεί ένα νοικοκυριό; Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι είναι πιο ασφαλές ένα νοικοκυριό να δανείζεται για ποσοστό 60-70% της αξίας του ακινήτου και να καλύπτει το υπόλοιπο από ίδια κεφάλαια. Έτσι μειώνεται ο κίνδυνος υπερχρέωσης και η τιμολόγηση του ρίσκου υπερεκτίμησης.
Το Κέντρο Χρηματοοικονομικής Υπευθυνότητας υλοποιείται από τη doValue σε συνεργασία με το Εργαστήριο Χρηματοοικονομικής του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς, υπό την επιστημονική επιμέλεια του καθηγητή Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς Νικόλαου Δ. Φίλιππα
