Καθώς η Ευρώπη κινείται ταχύτατα προς την ψηφιοποίηση των πληρωμών και την προετοιμασία για το ψηφιακό ευρώ, η Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στέλνουν μήνυμα όταν τα μετρητά δεν πρόκειται να εξαφανιστούν. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Κωνσταντίνου Δαυλού για την Political, ο νέος κανονισμός της ΕΕ και της ΕΚΤ, ο οποίος αναμένεται να οριστικοποιηθεί το επόμενο διάστημα, στοχεύει να προστατεύσει την πρόσβαση των πολιτών στα μετρητά και να διασφαλίσει ότι αυτά θα παραμείνουν νόμιμο και λειτουργικό χρήμα.
Μεθοδολογία χαρτογράφησης της πρόσβασης στα ΑΤΜ
Για πρώτη φορά, η ΕΚΤ αναπτύσσει μια ενιαία μεθοδολογία μέτρησης της πρόσβασης των πολιτών στα μετρητά. Η ανάλυση βασίζεται στη γεωγραφική κατανομή ΑΤΜ και σημείων εξυπηρέτησης, στη μέση απόσταση οδήγησης και στις ιδιαιτερότητες των αστικών και αγροτικών περιοχών. Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει τον εντοπισμό «ζωνών χαμηλής πρόσβασης», δηλαδή περιοχές όπου οι πολίτες μπορεί να χρειάζεται να ταξιδέψουν 5 χλμ. ή και περισσότερο για να βρουν ένα ΑΤΜ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εξετάζουν διορθωτικά μέτρα.
Αφορμή για την έκδοση οδηγίας είναι η άποψη της ΕΚΤ ότι η προσβασιμότητα στα μετρητά δεν μπορεί να αφεθεί αποκλειστικά στη διακριτική ευχέρεια των τραπεζών.
Οι τράπεζες στο μικροσκόπιο για έμμεσους περιορισμούς
Οι συστάσεις της ΕΚΤ αποκτούν ιδιαίτερο βάρος, καθώς σε αρκετές χώρες -ανάμεσα σε αυτές και η Ελλάδα- οι πολίτες αντιμετωπίζουν πρακτικά εμπόδια.
Παρά το εκτεταμένο δίκτυο των 6.167 ΑΤΜ και των 1.353 τραπεζικών καταστημάτων, η πραγματικότητα συχνά διαφέρει, καθώς το κόστος διαχείρισης των μετρητών οδηγεί τις τράπεζες σε πολιτικές αποθάρρυνσης, καθώς πολλά καταστήματα πλέον δεν διαθέτουν καν ταμεία.
* Τα τελευταία χρόνια τα ΑΤΜ σε απομακρυσμένες περιοχές κλείνουν.
* Για να κάνει κάποιος αναλήψεις ακόμη και κάτω των 5.000 ευρώ χρειάζεται ραντεβού.
* Συχνά καλείται να απαντήσει σε ερωτήσεις για τον σκοπό χρήσης των χρημάτων.
* Επιπλέον ασκούνται πιέσεις για ηλεκτρονικές συναλλαγές, στις οποίες όμως τα ΑΤΜ θέτουν πλαφόν, συνήθως στις 3.500 ευρώ.
Οι Έλληνες… ψηφίζουν cash
Παρά την προώθηση των ηλεκτρονικών πληρωμών, η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο «cash-heavy» κράτη της Ευρωζώνης:
* 54% των συναλλαγών κατά αριθμό παραμένουν σε φυσικό χρήμα.
* 50% των πολιτών δηλώνει ότι προτιμά τα μετρητά και αυτό είναι το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωζώνη.
Οι έμποροι επίσης δείχνουν θετικοί στα μετρητά, σε αντίθεση με τις τράπεζες και το Δημόσιο, το οποίο μέσω του ορίου των 500 ευρώ σε συναλλαγές με μετρητά διατηρεί έναν επιπλέον περιορισμό.
Γιατί υπάρχει φόβος κατάργησή τους
Η ψηφιακή μετάβαση προσφέρει ευκολία, αλλά δεν είναι χωρίς κινδύνους. Για την ΕΚΤ, η πλήρης εξάλειψη των μετρητών θα αποτελούσε υπαρξιακή απειλή για το ευρώ:
* Οι ιδιωτικές εταιρείες πληρωμών θα αποκτούσαν πλήρη έλεγχο στη ροή του χρήματος.
* Το κράτος θα έχανε εργαλεία οικονομικής πολιτικής και κοινωνικής συνοχής.
* Σε περιπτώσεις εκτεταμένων τεχνικών προβλημάτων ή κυβερνοεπιθέσεων, οι πολίτες θα έμεναν χωρίς εναλλακτικό τρόπο πληρωμής.
Τα μετρητά, υπογραμμίζει η ΕΚΤ, είναι και θα παραμείνουν το μοναδικό μέσο πληρωμής που δεν χρειάζεται τεχνολογία, ηλεκτρικό ρεύμα ή τραπεζικό μεσολαβητή.
Το μήνυμα της ΕΚΤ
Σε επίσημη δήλωσή του, ο Πιέρο Τσιπολόνε, μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ, καθησυχάζει τους πολίτες: «Ένα ψηφιακό ευρώ δεν θα αντικαταστήσει τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα, αλλά θα τα συμπληρώσει… Η διαθεσιμότητα μετρητών τόσο σε φυσική όσο και σε ηλεκτρονική μορφή θα ενισχύσει την αυτονομία της Ευρώπης στις πληρωμές».
Με άλλα λόγια, το μέλλον των πληρωμών είναι υβριδικό. Και ο υπό κατάρτιση κανονισμός δεν είναι απλώς μια τεχνική πράξη: είναι μια πολιτική επιλογή που αναγνωρίζει ότι το χρήμα δεν είναι μόνο τεχνολογία. Είναι δικαίωμα. Μια εγγύηση ελευθερίας σε έναν κόσμο που ψηφιοποιείται γοργά.
