Όσοι για μια δεκαετία μάς κούναγαν το δάχτυλο, μιλώντας για «τεμπέληδες Νότιους» και P.I.G.S. της ευρωζώνης, ανακαλύπτουν τώρα ότι ο τροχός γυρίζει – και μάλιστα γρήγορα.
του Χρήστου Μυτιλινιού
Η ίδια Κομισιόν που επέβαλε στην Ελλάδα μνημόνια, σκληρή εποπτεία και εξοντωτικά πλεονάσματα, βγάζει σήμερα κίτρινες κάρτες σε χώρες που μέχρι χθες πόζαραν ως πρότυπα δημοσιονομικής αρετής.
Από τον Βορρά… στο εδώλιο
Τα τελευταία 24ωρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άνοιξε τον φάκελο υπερβολικών ελλειμμάτων και έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα:
χώρες όπως η Φινλανδία, η Ολλανδία, αλλά και άλλα «υποδείγματα» πειθαρχίας, βρίσκονται πλέον υπό αυστηρή επιτήρηση για τα οικονομικά τους. Η Φινλανδία οδηγείται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, με τα δημοσιονομικά της να ξεφεύγουν πάνω από το 3% του ΑΕΠ, παρά τις εξαιρέσεις που αναγνωρίζονται για αμυντικές δαπάνες. Η Ολλανδία, μαζί με τη Μάλτα, χαρακτηρίζονται «σε σοβαρό κίνδυνο μη συμμόρφωσης» με τα νέα όρια δαπανών.
Με απλά λόγια; Οι χώρες που κάποτε πρωτοστατούσαν στο «μάθημα πειθαρχίας» προς τον Νότο, σήμερα είναι αυτές που δέχονται δημόσιο ράπισμα από την ίδια την Κομισιόν. Αν ψάχνουμε για τα νέα P.I.G.S. της Ευρώπης, η λίστα δεν ξεκινά πια από την Αθήνα, τη Λισαβόνα ή τη Μαδρίτη.
Και ο γερμανικός παράγοντας μόνο άτρωτος δεν είναι
Στην εξίσωση μπαίνει πλέον και η Γερμανία, η οποία μπορεί να μη βρίσκεται (ακόμη) επισήμως στο στόχαστρο για υπερβολικό έλλειμμα, αλλά βλέπει το μοντέλο της να τρίζει. Μετά την εγκατάλειψη της «μαύρης μηδενικής» δημοσιονομικής γραμμής, τα διαδοχικά πακέτα στήριξης της βιομηχανίας, οι κρατικές ενισχύσεις στην ενέργεια και οι πιέσεις για επενδύσεις σε άμυνα και πράσινη μετάβαση, φουσκώνουν τον λογαριασμό. Οι Βρυξέλλες μπορεί να μιλούν ακόμη με πιο ήπιους τόνους, αλλά κανείς δεν αντιμετωπίζει πια το Βερολίνο ως τον αλάνθαστο ταμία της Ευρώπης.
Την ίδια ώρα, η Γερμανία πρωταγωνιστεί στο μέτωπο κατά της έκδοσης νέου κοινού ευρωπαϊκού χρέους, μαζί με Φινλανδία, Ολλανδία και Δανία. Λέει «όχι» σε κοινά ομόλογα για άμυνα, βιομηχανική πολιτική και επενδύσεις, επιμένοντας στη λογική «ο καθένας να πληρώσει μόνος του». Μόνο που αυτό το μήνυμα ακούγεται όλο και πιο παράδοξο όταν αρκετοί από τους «σκληρούς» του Βορρά δυσκολεύονται να κρατήσουν οι ίδιοι τα δημοσιονομικά τους σε τάξη. Αν αναζητούμε, λοιπόν, τα πιθανά νέα P.I.G.S. της Ευρώπης, η συζήτηση δεν γίνεται πλέον ερήμην του Βερολίνου.
Η Ελλάδα αλλάζει ρόλους
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα – η χώρα που βίωσε όσο καμία άλλη την ευρωπαϊκή τιμωρητική λογική – βρίσκεται σε εντελώς διαφορετική θέση. Μετά την έξοδο από την ενισχυμένη εποπτεία, την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και την σταθεροποίηση του χρέους, η Αθήνα δεν είναι πια «ο φταίχτης της τάξης».
Αντίθετα, η ελληνική οικονομία εμφανίζει:
- Υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ,
- Μειωμένη ανεργία σε ιστορικά χαμηλά για τα δεδομένα της τελευταίας δεκαετίας,
- Σταθερή πορεία στα δημόσια οικονομικά, με την κυβέρνηση να επαναλαμβάνει ότι δεν πρόκειται να ξαναπαίξει με τη φωτιά των ελλειμμάτων.
Όταν, λοιπόν, οι «σκληροί του Βορρά» δέχονται προειδοποιήσεις για ανεξέλεγκτες δαπάνες και χαλάρωση, η Ελλάδα παρουσιάζεται ως case study ανάκαμψης. Από ουραγός, γίνεται παράδειγμα χώρας που έμαθε – με επώδυνο τρόπο – το μάθημα της σταθερότητας.
Τα νέα P.I.G.S. δεν είναι πια στον Νότο
Η ειρωνεία της ιστορίας είναι προφανής. Όσοι εγκαλούσαν τον ευρωπαϊκό Νότο για ανευθυνότητα, κρατικών δαπανών και «πολιτικών παροχών χωρίς αντίκρισμα», βλέπουν τώρα τη δική τους πλευρά να βγαίνει εκτός πλαισίου.
Η Φινλανδία, παραδοσιακά σύμβολο σοβαρότητας και αυστηρής διαχείρισης, καλείται να εξηγήσει γιατί το έλλειμμα ξεφεύγει. Η Ολλανδία, μια από τις χώρες που πρωτοστάτησαν στη σκληρή γραμμή απέναντι στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες του Νότου, βρίσκεται σήμερα στο στόχαστρο για τον τρόπο που αυξάνει τις δαπάνες της.
Αν εκείνοι ένιωθαν κάποτε δικαίωμα να μιλούν για «κακές συνήθειες του Νότου», η ευρωπαϊκή συζήτηση δείχνει τώρα ότι οι ρωγμές στο μοντέλο εμφανίζονται στον Βορρά. Τα νέα «προβληματικά παιδιά» της ευρωζώνης δεν μιλούν ελληνικά, ισπανικά ή πορτογαλικά – μιλούν φινλανδικά και ολλανδικά.
Η Ελλάδα κερδίζει χρόνο και αξιοπιστία
Για την Αθήνα, όλα αυτά δεν είναι απλώς μια «ηθική δικαίωση». Είναι και πολιτικό κεφάλαιο. Σε μια περίοδο που η Ευρώπη αναζητά νέα ισορροπία μεταξύ ανάπτυξης και πειθαρχίας, η ελληνική κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να εμφανιστεί:
- Ως υπέρμαχος της σοβαρής αλλά ρεαλιστικής δημοσιονομικής πολιτικής,
- Ως χώρα που σέβεται τους κανόνες, αλλά ζητά χώρο για ανάπτυξη,
- Ως συνομιλητής που ξέρει από πρώτο χέρι τι σημαίνουν λάθος επιλογές και υπερβολικές απαιτήσεις.
Και βέβαια, σε επίπεδο εσωτερικής πολιτικής, η σύγκριση είναι αναπόφευκτη: τα ίδια κέντρα που κάποτε υπαγόρευαν συνταγές λιτότητας στην Ελλάδα, σήμερα καλούνται να απολογηθούν για τις δικές τους αποκλίσεις.
Το αφήγημα αλλάζει – και η Ελλάδα πρέπει να το αξιοποιήσει
Η εποχή που η Ευρώπη χωριζόταν απλοϊκά σε «σοβαρό Βορρά» και «ανεύθυνο Νότο» τελειώνει. Γυρίζει ο τροχός, και μαζί του γυρίζει και το αφήγημα. Τα νέα P.I.G.S. της Ευρώπης δεν είναι πια οι γνωστοί ύποπτοι, αλλά εκείνοι που θεώρησαν ότι μπορούν επ’ άπειρον να κουνάνε το δάχτυλο στους άλλους.
Για την Ελλάδα, η πρόκληση είναι διπλή:
να διατηρήσει τη δημοσιονομική της αξιοπιστία και να μετατρέψει αυτή την ιστορική αντιστροφή ρόλων σε ισχυρό χαρτί, τόσο στις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις όσο και στο εσωτερικό μέτωπο.
Γιατί, αυτή τη φορά, δεν είμαστε εμείς στο εδώλιο. Και είναι στο χέρι μας να παραμείνουμε έτσι.
