Στο νέο του βιβλίο «Ιθάκη» από τις εκδόσεις Gutenberg, ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μεταφέρει με ζωντανές εικόνες τις στιγμές που σημάδεψαν την πρώτη του ημέρα ως επικεφαλής της κυβέρνησης.
Η αφήγηση γυρίζει πίσω στη Δευτέρα 26 Ιανουαρίου 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, μετά το 36,34% των εκλογών και τις 149 έδρες, αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας.
Με τη στήριξη των ΑΝ.ΕΛ. του κ. Πάνου Καμμένου, ο κ. Τσίπρας ορκίζεται πρωθυπουργός στο Προεδρικό Μέγαρο και αντί να περπατήσει ως είθισται μέχρι το Μέγαρο Μαξίμου που βρίσκεται ακριβώς απέναντι, μπαίνει στο αυτοκίνητό του με προορισμό την Πλάκα.
Γράφει χαρακτηριστικά: «Πολλοί παραξενεύτηκαν (σ.σ. που επέλεξε να πάει στην Πλάκα), καθώς όλα τα μάτια ήταν στραμμένα επάνω μου και περίμεναν την είσοδό μου στο Μέγαρο Μαξίμου, μια στιγμή πολύ ισχυρού συμβολισμού.
Το Μέγαρο της εξουσίας να ανοίγει σε έναν Πρωθυπουργό που ιδεολογικά και πολιτικά πρόσκειται στους ηττημένους του Εμφυλίου και όλως παραδόξως για τα ελληνικά πολιτικά ήθη δεν είναι γόνος κάποιας μεγάλης πολιτικής οικογένειας, ούτε έστω κάποιας γνωστής οικογένειας της μεγαλοαστικής τάξης.
Και να ήταν μόνο αυτό το «πρόβλημα»! Ήμουν ταυτόχρονα και ο πρώτος Πρωθυπουργός στην Ιστορία της χώρας που πήγε στο Προεδρικό Μέγαρο χωρίς να ορκιστεί στο Ευαγγέλιο (σ.σ. έδωσε πολιτικό όρκο).
Δεν άλλαξα τις αρχές μου, δεν προσποιήθηκα ότι είμαι κάποιος άλλος για να κερδίσω συμπάθεια και ψήφους, και όλο αυτό με έκανε περήφανο. Αλλά ταυτόχρονα με βασάνιζε κιόλας.
Αναρωτιόμουνα πώς θα μπορέσω να παραμείνω ο εαυτός μου, χωρίς όμως αυτό να προκαλέσει ερωτήματα στον λαϊκό κόσμο ή να δημιουργήσει θεσμικές τριβές.
Για να εξομαλύνω, λοιπόν, κάπως αυτή τη δύσκολη συνθήκη, σκέφτηκα ότι αμέσως μετά την ορκωμοσία και πριν την εγκατάστασή μου στο Μαξίμου, θα ήταν σωστό να συναντήσω τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, στέλνοντας ένα μήνυμα σεβασμού στο συναίσθημα της πίστης της συντριπτικής πλειονότητας του ελληνικού λαού.
Η σχέση με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο
Με τον Αρχιεπίσκοπο διατηρούσα από καιρό μια θερμή σχέση, σεβασμού από μέρους μου και πιστεύω αλληλοεκτίμησης. Είχα μαζί του τακτική επικοινωνία, από την πρώτη μέρα που τον συνάντησα στην οικία του στην Αρχιεπισκοπή. […]
Έκτοτε τον είχα επισκεφτεί αρκετές φορές τόσο στην Πλάκα όσο και στο ησυχαστήριό του στη Βοιωτία, κοντά στα Άσπρα Σπίτια. Του ζήτησα λοιπόν να πάω στην Αρχιεπισκοπή να τον συναντήσω και αυτός δέχτηκε με χαρά. Πήγα πρώτα εκεί και μετά πήγα στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Με τον Ιερώνυμο η συνάντηση ήταν σύντομη αλλά ουσιαστική.
Ο Αρχιεπίσκοπος έχει μια μαγική διπλωματική ικανότητα, χωρίς να μετακινείται από το δογματικό πλαίσιο που υπηρετεί, να είναι ταυτόχρονα ανοιχτός στους ανθρώπους και στις ιδέες.
Έσπευσε λοιπόν πρώτος και χωρίς να του ζητηθεί να τοποθετηθεί μπροστά στις κάμερες για το επίμαχο θέμα της ορκωμοσίας. Και ξεκαθάρισε ότι είναι δικαίωμα του κάθε προσώπου να επιλέγει με ποιον τρόπο θα ορκιστεί, κάνοντας έτσι σαφή την ανεκτική στάση της Εκκλησίας».
Φόρος τιμής στο Σκοπευτήριο Καισαριανής
Προσθέτει ακολούθως ότι στο μυαλό του δεν ταίριαζε αυτό να είναι το μόνο μήνυμα που θα έδινε εκείνη τη μέρα. Έτσι αμέσως μετά πήγε στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, προκειμένου να αποτίσει φόρο τιμής σε όλες και όλους που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας.
«Στο Σκοπευτήριο οι στιγμές ήταν ανατριχιαστικές. Ένιωθες σ’ αυτό τον τόπο της θυσίας πως κουβαλούσες στην πλάτη σου το βάρος της Ιστορίας. Το βάρος όλων αυτών των ανθρώπων, που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελλάδα, για τις ιδέες τους, για μια δικαιότερη κοινωνία» γράφει.
Η αρνητική έκπληξη στο Μαξίμου
Και συνεχίζει: «Φτάνοντας στο Μέγαρο Μαξίμου με περίμενε μια αρνητική έκπληξη. Αντί να αντικρίσω στα σκαλιά τον προκάτοχό μου και μέχρι την ημέρα εκείνη οικοδεσπότη (σ.σ. εννοεί τον απερχόμενο πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά), αντίκρισα τον Τζανακόπουλο.
Ο Σαμαράς δεν άντεξε να έρθει να με προϋπαντήσει. Παρότι συντηρητικός, έσπασε την παράδοση. Και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αποτελεί θεσμική παράδοση πολιτικού πολιτισμού και δημοκρατικής ευπρέπειας, ο απερχόμενος Πρωθυπουργός να καλωσορίζει τον νέο και να του παραδίδει.
Να αποδέχεται έτσι τους κανόνες της δημοκρατικής μετάβασης και ομαλότητας. Και, πέραν του συμβολισμού, να τον ενημερώνει κατ’ ιδίαν και για τις άμεσες εκκρεμότητες σε κρίσιμους τομείς της χώρας, είτε της οικονομίας είτε της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής».
Δεν βρήκε ούτε στυλό στο γραφείο
Συναντώντας τον κ. Δημήτρη Τζανακόπουλο αντί για τον κ. Αντώνη Σαμαρά στο πλατύσκαλο του Μεγάρου, ο κ. Αλέξης Τσίπρας αστειεύεται μαζί του.
Γράφει χαρακτηριστικά: «Γεια σας, κύριε Σαμαρά, τι κάνετε;» προσφώνησα τον Τζανακόπουλο. «Σας ευχαριστώ που είχατε την καλοσύνη να με υποδεχτείτε, αλλά σαν να αραίωσαν λίγο απότομα τα μαλλιά σας», του φώναξα από μακριά και έβαλε και αυτός τα γέλια.
Διαβήκαμε την εξώπορτα που οδηγεί στο αίθριο με το μαρμάρινο ασπρόμαυρο πάτωμα και αίφνης βρέθηκα από τον χειμωνιάτικο ήλιο της αυλής σε ένα σκοτεινό και παγωμένο κτίριο. Η αίσθηση της εγκατάλειψης ήταν τρομακτική
. Οι προηγούμενοι τα είχαν πάρει όλα. Όχι μόνο έπιπλα και αντικείμενα, αλλά ακόμα και τα πιο ασήμαντα πράγματα. Ούτε ένα φύλλο χαρτί δεν είχε μείνει στα φωτοτυπικά μηχανήματα, ούτε ένα στυλό, ούτε καν τα στοιχειώδη για να λειτουργήσει το γραφείο.
Ήταν σαν να ήθελαν να σβήσουν κάθε ίχνος της παρουσίας τους, να κάνουν ξεκάθαρο πως ό,τι υπήρχε πριν είχε φύγει μαζί τους και πως εμείς ήμασταν ξένοι σε έναν αφιλόξενο χώρο.
Δεν ήταν μόνο η έλλειψη αντικειμένων. Μου δημιουργήθηκε η αίσθηση πως ήθελαν να το εισπράξω ως μια εσκεμμένη πρόκληση. Φαντάζομαι πως ίσως να μετάνιωσαν που δεν μου άφησαν έναν φάκελο πάνω στο γραφείο με μία μόνο φράση: «Περιμένουμε πότε θα πέσεις». Δεν θα έγραφε τίποτα άλλο. Γιατί αυτό ήταν το σχέδιό τους. Εκ προμελέτης… Δεν μας παρέδιδαν απλώς ένα άδειο πρωθυπουργικό γραφείο, μας παρέδιδαν έναν ναρκοθετημένο χώρο, έναν τόπο που δεν προοριζόταν για να κυβερνήσουμε, αλλά για να συντριβούμε εντός του.
Και όμως, καθώς στεκόμουν εκεί, μέσα στον ψυχρό, άδειο χώρο, αντί να με καταβάλει ο φόβος, ένιωσα κάτι άλλο. Ένα πείσμα ότι αυτή η μάχη δεν ήταν μόνο πολιτική. Ήταν μια μάχη με την Ιστορία, όπως την έγραφαν οι νικητές μέχρι τότε. Στο κάτω κάτω, είπα μέσα μου, δεν είχαμε φτάσει ώς εδώ για να γίνουμε απλοί παρατηρητές μιας προδιαγεγραμμένης ήττας.
Το μουντό, ανήλιαγο και κρύο πρωθυπουργικό γραφείο
Ακολούθως, γράφει: «Μπήκα στο πρωθυπουργικό γραφείο, που δεν ήταν μόνο δυσλειτουργικό, ήταν και μουντό. Πολύ μουντό. Όχι μόνο γιατί η επίπλωση ήταν αυστηρά παλιομοδίτικη και βαριά, με ξύλινη επένδυση σε σκούρο χρώμα, αλλά κυρίως επειδή το φως του ήλιου δεν έφτανε ποτέ σε εκείνο το σημείο του κτιρίου. Είχε ένα παράθυρο με θέα μια ωραία νεραντζιά, μπροστά στον κήπο του Μεγάρου, που έβλεπε στην Ηρώδου Αττικού.
Το πρόβλημα όμως ήταν ότι ο ήλιος ανέβαινε από πίσω και το φως έμπαινε στο δωμάτιο μόνο νωρίς το απόγευμα, για καμιά ώρα περίπου, και μετά χανόταν πίσω από τα δέντρα του Εθνικού Κήπου. Οπότε, το γραφείο ήταν συνεχώς κρύο και σκοτεινό. Ειδικά τον χειμώνα με τις μικρές μέρες, αυτή η αίσθηση ήταν σχεδόν καταθλιπτική.
Και σε αυτό το κρύο, μουντό και σκοτεινό κτίριο, μπήκα και δεν βρήκα έναν άνθρωπο να μου εξηγήσει ούτε πώς λειτουργεί το περιβόητο κόκκινο τηλέφωνο.
Που, παρεμπιπτόντως, δεν ήταν καν κόκκινο, μαύρο ήταν. Κάποια στιγμή, η Ελένη Σταυρακάκη, η γραμματέας μου για χρόνια στον έβδομο της Κουμουνδούρου, που είχε προλάβει να εγκατασταθεί στο πίσω δωματιάκι του πρωθυπουργικού γραφείου, άνοιξε την πόρτα και έφερε κάτι συντρόφους από το τμήμα Πληροφορικής του ΣΥΡΙΖΑ, που είχαν επιστρατευτεί για να δουν τις εγκαταστάσεις και τα τεχνικά ζητήματα ασφάλειας.
Μου εξήγησαν, γρήγορα, πώς λειτουργούσε εκείνο το δήθεν κόκκινο τηλέφωνο και πώς μπορούσα να καλώ απευθείας τους Υπουργούς.
Το μακάβριο τηλεφώνημα του αρχηγού ΓΕΕΘΑ
Και πριν προλάβουν να φύγουν από το γραφείο, μόλις έμεινα μόνος, ξαφνικά αυτό το αναθεματισμένο άρχισε να χτυπάει.
Στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο Στρατηγός Κωσταράκος, τότε Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, συγχωρεμένος σήμερα, ο οποίος μου λέει:
- «Κύριε Πρωθυπουργέ, τα σέβη μου».
- «Ποιος είστε;» τον ρωτάω.
- «Είμαι ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ. Δυστυχώς δεν σας τηλεφωνώ για καλό, έχω ένα πολύ δυσάρεστο νέο».
- «Πείτε μου τι έγινε;» του είπα.
- «Είχαμε ένα ατύχημα στην Ισπανία, έπεσε ένα αεροσκάφος της Πολεμικής μας Αεροπορίας σε μια άσκηση και έχουμε δύο νεκρούς Έλληνες πιλότους».Ήταν τέτοια η αμηχανία μου και η έλλειψη εμπειρίας, που του είπα: «Μάλιστα, Αρχηγέ, λυπάμαι πολύ. Να μεταβιβάσετε τα συλλυπητήριά μου στους δικούς τους ανθρώπους. Αλλά πείτε μου σας παρακαλώ, αν έχετε την καλοσύνη, εγώ τώρα τι πρέπει να κάνω;» «Τίποτα. Απλά έπρεπε να σας ενημερώσω, μήπως βγάλετε κάποια ανακοίνωση».Κάπως έτσι, μουντά, παγερά και μακάβρια, σε αντίθεση με το κλίμα έξω από το Μαξίμου, έζησα τις πρώτες μου ώρες ως Πρωθυπουργού.
- Συνειδητοποίησα, κάπως απότομα είναι η αλήθεια, τι ακριβώς είναι αυτό που κάποιοι έχουν χαρακτηρίσει ως παγερή μοναξιά της εξουσίας. Μια εξουσία για την οποία δεν είχα ιδέα πώς λειτουργεί, δεν γνώριζα καν τα μυστικά της – τα πολύ πιο σοβαρά από το κόκκινο τηλέφωνο- και που ενδεχομένως να μην τα κατάλαβα –και να μην την κατέλαβα – και ποτέ.Εκείνη την πρώτη μέρα, ωστόσο, θυμάμαι πως συνέχισα να δουλεύω χωρίς να πάρω ανάσα, βυθισμένος σε συσκέψεις, τηλεφωνήματα, αποφάσεις που έπρεπε να ληφθούν άμεσα.Η ένταση ήταν ασταμάτητη, οι ώρες πέρασαν χωρίς να το καταλάβω. Κάποια στιγμή, αργά το απόγευμα, άρχισα να νιώθω μια βαριά εξάντληση. Και τότε συνειδητοποίησα ότι δεν είχα φάει τίποτα όλη μέρα.
Η ζεστή μακαρονάδα που θυμάται ακόμη
Ανοίγω την πόρτα προς το γραφείο της Ελένης και απευθύνομαι προς τους συνεργάτες μου: «Ρε παιδιά, θα παραγγείλετε τίποτα να φάμε; Εδώ τι κάνουμε όταν πεινάμε;»
Είχα συνηθίσει να τρώω στα γρήγορα ένα σουβλάκι, κάτι απλό. Αλλά πριν προλάβει κανείς να απαντήσει, εμφανίζεται ο Τάκης, ο σερβιτόρος του Μεγάρου, ένας καλοσυνάτος τύπος από την Καλαμάτα, που προφανώς είχε διοριστεί την περίοδο Σαμαρά. «Κύριε Πρόεδρε», μου λέει, «να σας φτιάξω μια μακαρονάδα με κιμά;»
Το Μέγαρο δεν είχε κουζίνα που να λειτουργεί, αλλά εκείνος, με έναν σχεδόν πατρικό τρόπο, ήθελε να κάνει κάτι παραπάνω, να με φροντίσει μέσα σε αυτό το ψυχρό, βαρύ κτίριο, αποδεικνύοντας ότι τουλάχιστον για τους υπαλλήλους του Μαξίμου, το κράτος έχει συνέχεια.
Δέχτηκα με ευχαρίστηση. Όταν έφερε το πιάτο μπροστά μου, κουρασμένος όπως ήμουν, η μυρωδιά με χτύπησε κατευθείαν. Πρώτη μέρα Πρωθυπουργός, με το βάρος όλης της χώρας στους ώμους, και το πρώτο μου γεύμα δεν ήταν κάποιο επίσημο δείπνο, δεν ήταν κάτι επιτηδευμένο. Ήταν μια απλή, ζεστή μακαρονάδα με κιμά, φτιαγμένη με μια δόση ανθρώπινης φροντίδας. Και αυτή τη μακαρονάδα τη θυμάμαι ακόμη. Ίσως ήταν και το μόνο που έχω να θυμάμαι με θετικά συναισθήματα από αυτή την πρώτη μέρα στο Μέγαρο Μαξίμου. […]Αφού έφαγα τη μακαρονάδα και συνήλθα κάπως, ένιωσα την ανάγκη να εξερευνήσω τους χώρους του επάνω ορόφου. Ανέβηκα τις σκάλες και πήγα να δω τα επάνω δωμάτια, να καταλάβω τον χώρο, να μάθω ποιος ήταν πού και πού θα εγκατασταθούν οι συνεργάτες μας.
Το παλιό υπνοδωμάτιο του Ανδρέα Παπανδρέου
Καθώς περιπλανιόμουν, ανακάλυψα πως μέσα σε όλη τη μουντάδα του κτιρίου, υπήρχε ένα δωμάτιο που πραγματικά άξιζε. Ήταν το παλιό υπνοδωμάτιο του Ανδρέα Παπανδρέου, όταν έμενε στο Μαξίμου. Ένα δωμάτιο που έβγαζε κατευθείαν στην επάνω βεράντα και η βεράντα αυτή ήταν αριστούργημα. Μια όαση μέσα στο γκρίζο του κτιρίου. Ένας όροφος πάνω από το γραφείο μου, με απρόσκοπτη θέα στον κήπο, ένα σημείο που έμοιαζε να μην ανήκει στο ίδιο το Μαξίμου.
Εκεί, αργότερα, έμαθα ότι ο Γιώργος Παπανδρέου είχε φτιάξει μια πέργκολα για να παίρνει το πρωινό του. Αυτό το μικρό καταφύγιο είχε γίνει το γραφείο του Παππά. Για μένα, πάλι, που δεν άντεχα τη μουντάδα του πρωθυπουργικού γραφείου στον κάτω όροφο, κάθε πρωί που πήγαινα στο Μαξίμου, η ρουτίνα ήταν ίδια: πρωί πρωί με το «καλημέρα» άνοιγα τους φακέλους της ΕΥΠ και μετά ανέβαινα επάνω. Εκεί, στην ησυχία της βεράντας, έπινα τον πρωινό μου καφέ μαζί με όλους τους στενούς συνεργάτες μου. Και όταν έφτανε η άνοιξη, τον καφέ δεν τον πίναμε μέσα. Βγαίναμε έξω, αφήνοντας για λίγο πίσω μας τη βαριά ατμόσφαιρα του ισογείου. Για λίγες στιγμές, τουλάχιστον, ο ήλιος και ο καθαρός αέρας έδιναν μια αίσθηση γαλήνης και ηρεμούσαν την ψυχή μου από εκείνους τους τοίχους που κουβαλούσαν τόσα και τόσα.
