Τι σημαίνει η έγκριση της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες
«Παράθυρο ευελιξίας» για την Ελλάδα (όπως και για 16 κράτη- μέλη της ΕΕ συνολικά), ανοίγει η έγκριση από το τελευταίο Ecofin της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Επιτρέπει τη δημιουργία πρόσθετων εξοπλιστικών δαπανών έως 1,5% του ΑΕΠ, οι οποίες δεν θα επιβαρύνουν το έλλειμμα της χώρας (ωστόσο, θα καταγράφονται στο δημόσιο χρέος).
Το πλέον σημαντικό είναι η αλλαγή του έτους βάσης για τις στρατιωτικές δαπάνες, το οποίο από το 2021 μεταφέρεται στο 2024. Εάν είχε διατηρηθεί ως έτος βάσης το 2021- με τις ελληνικές αμυντικές δαπάνες να υπερβαίνουν τότε το 3% του ΑΕΠ- δεν θα υπήρχε περιθώριο ευελιξίας. Με τη νέα βάση, η αύξηση κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο περίπου 500 εκατ. ευρώ.
Ποσό, το οποίο αναμένεται να οδεύσει στον «κουμπαρά» του 1 δισ. ευρώ που έχει δημιουργηθεί από τη συγκράτηση των πρωτογενών δαπανών και των πρόσθετων εσόδων από τα μέτρα αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής. Διαμορφώνεται έτσι ένα «πακέτο» ελαφρύνσεων συνολικού ύψους 1,5 δισ. ευρώ, που θα έχει στη «βαλίτσα» του ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ τον προσεχή Σεπτέμβριο.
Μετά την απόφαση του Ecofin, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης έκανε λόγο για «μια στρατηγική νίκη για την Ελλάδα», η οποία «εκτός από την κυριαρχία της, υπερασπίζεται και τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χρειάζεται τα εργαλεία για να το πράττει αποτελεσματικά». Επισημαίνοντας ότι «η χώρα μας ήταν ένα από τα κράτη- μέλη που πήραν την πρωτοβουλία για την εξαίρεση μέρους των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς κανόνες. Ήμασταν από τους πρώτους που υποβάλαμε το σχετικό αίτημα και πλέον έχουμε στη διάθεσή μας επιπλέον 500 εκατ. ευρώ για να ενισχύσουμε την άμυνα το 2026 και να στηρίξουμε τους Έλληνες πολίτες, αφού έτσι ανοίγει δημοσιονομικός χώρος».
Σύμφωνα με την Κομισιόν, η ρήτρα διαφυγής θα ισχύσει από το 2025 έως το 2028, με δυνατότητα παράτασης για ένα ακόμη έτος, και θα συνοδεύεται από ετήσιο έλεγχο εφαρμογής. Για την Ελλάδα, η πρόβλεψη «δένει» με το νέο 12ετές Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Αμυντικού Εξοπλισμού (2025- 2036), που προβλέπει αύξηση των δαπανών από 2,2% του ΑΕΠ το 2024, σε 2,3% του ΑΕΠ το 2025 και σε 2,5% του ΑΕΠ το 2026.
Επίσης για τη χώρα μας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η επίπτωση από την αξιοποίηση της ρήτρας διαφυγής θα είναι 1,2% του ΑΕΠ στο έλλειμμα και 1,8% του ΑΕΠ στο χρέος έως το 2028. Σύμφωνα δε με τις συστάσεις της Κομισιόν, η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε ετήσιες δημοσιονομικές παρεμβάσεις ύψους 0,2% του ΑΕΠ (500 εκατ. ευρώ) για τέσσερα έτη, ή εναλλακτικά, 0,1% για επτά έτη, εφόσον επιλεγεί μεγαλύτερος χρονικός ορίζοντας στο επόμενο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα.
Σημειώνεται ότι η αξιολόγηση των σχεδίων των κρατών- μελών έγινε σε δύο κύκλους: Ο πρώτος, που καλύπτει την περίοδο 2025- 2028, αφορά στην ενεργοποίηση της ρήτρας και στην προσωρινή χαλάρωση. Ο δεύτερος, που ξεκινά από το 2029, εστιάζει στην αποκατάσταση των δημοσιονομικών ισορροπιών, με αυστηρότερους στόχους για το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος.
Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποιεί ότι η ρήτρα διαφυγής δεν αποτελεί «λευκή επιταγή». Επισημαίνει ότι πρόκειται για προσωρινή χαλάρωση, εμμένοντας στη διατήρηση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, ώστε να αποφευχθεί εκτροχιασμός ελλείμματος και χρέους από το 2029 και μετέπειτα. Και κρούει τον «κώδωνα του κινδύνου» στα κράτη- μέλη να είναι έτοιμα, εάν απαιτηθεί, για τις αναγκαίες προσαρμογές, προκειμένου να μην κλονιστεί η μακροπρόθεσμη δημοσιονομική σταθερότητα μετά το τέλος της περιόδου ευελιξίας.
