Συγκεντρώνει στοιχεία για το σύνολο των εμπορικών πλοίων γιατί αποτυπώνουν με ακρίβεια το εύρος της οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής της κάθε χώρας στο παγκόσμιο σκηνικό
Η καταγραφή του εμπορικού στόλου κάθε κράτους καταλαμβάνει σταθερά περίοπτη θέση ανάμεσα στα βασικά οικονομικά και στρατηγικά δεδομένα που αναλύει ανά έτος η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ, η
γνωστή CIA.
Δεν είναι τυχαίο. Όπως γράφει o Γιώργος Σκορδίλης στην εφημερίδα «Political» ο αριθμός και η δυναμικότητα των εμπορικών πλοίων που φέρουν σημαία ή ανήκουν σε μια χώρα αποτυπώνουν με ακρίβεια το εύρος της οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής της στο παγκόσμιο σκηνικό. Το εμπορικό ναυτικό δεν είναι απλώς μεταφορικό μέσο αλλά μηχανή επιρροής.
Η κατάταξη
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του CIA Factbook, η Ινδονησία εμφανίζεται ως η χώρα με
τον μεγαλύτερο αριθμό εμπορικών πλοίων, με πάνω από 11.400 πλοία.
Ακολουθούν η Κίνα με περίπου 8.300 πλοία, ο Παναμάς με σχεδόν 8.200, η Ιαπωνία με 5.200 και η Λιβερία με πάνω από 4.800 πλοία. Η ναυτιλιακή σημαία των Marshall Islands αριθμεί περίπου 4.180 πλοία, ενώ οι
ΗΠΑ βρίσκονται στην 7η θέση με 3.533 πλοία. Στην ευρωπαϊκή πλευρά η Μάλτα διαθέτει περίπου 1.957 πλοία, ενώ η Νότια Κορέα καταγράφεται με λίγο πάνω από 2.100.
Πολλές από τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνονται από χώρες που λειτουργούν ως «σημαίες ευκαιρίας», όπως ο Παναμάς και η Λιβερία. Αυτές επιτρέπουν την εγγραφή πλοίων ξένης ιδιοκτησίας με χαλαρότερους κανονισμούς, φοροαπαλλαγές και μειωμένες υποχρεώσεις έναντι του νηογνώμονα ή των ναυτεργατικών οργανώσεων.
Το φαινόμενο αυτό εξηγεί την αριθμητική υπεροχή ορισμένων κρατών που δεν διαθέτουν ούτε ισχυρή ναυπηγική βιομηχανία ούτε επαρκές ναυτικό εργατικό δυναμικό.
Η ελληνική ναυτιλία
Αν και η Ελλάδα δεν εμφανίζεται στις πρώτες θέσεις του πίνακα βάσει αριθμού πλοίων, η ουσία βρίσκεται αλλού. Η ελληνική ναυτιλία ελέγχει περίπου το 18% της παγκόσμιας χωρητικότητας σε DWT (Deadweight Tonnage, η μέγιστη ποσότητα βάρους σε τόνους που μπορεί να μεταφέρει ένα πλοίο), ποσοστό που την καθιστά πρώτη δύναμη στον κόσμο, ξεπερνώντας ακόμη και κράτη με πολλαπλάσια πλοία.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις για την περίοδο του 2024, ο συνολικός στόλος ελληνικής ιδιοκτησίας αγγίζει τα 860 πλοία, με περίπου 818 εγγεγραμμένα στην Ελλάδα και μόλις 42 να φέρουν ξένη σημαία. Ο συνολικός στόλος ελληνικών συμφερόντων, ανεξαρτήτως σημαίας, φτάνει τα 4.870 πλοία, ενώ, σύμφωνα με τα πρόσφατα
στοιχεία της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, ο αριθμός αυτός εκτοξεύεται το 2025 στα 5.700 εμπορικά πλοία.
Η ελληνική ισχύς στη ναυτιλία στηρίζεται όχι στην αριθμητική πληθώρα αλλά στην ποιοτική υπεροχή. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες κυριαρχούν σε βασικούς τύπους πλοίων όπως τα δεξαμενόπλοια και τα bulk carriers, δηλαδή σε κατηγορίες που συνδέονται άμεσα με την παγκόσμια μεταφορά πρώτων υλών, καυσίμων και τροφίμων. Η ναυτιλιακή επιχειρηματικότητα οργανώνεται γύρω από οικογενειακά δίκτυα με έδρα στον Πειραιά,
στη Γλυφάδα, στο Λονδίνο ή και στη Νέα Υόρκη, συνδυάζοντας παραδοσιακή τεχνογνωσία με
εξωστρεφή στρατηγική.
Κίνα: Ο μεγάλος αντίπαλος
Η Κίνα αναπτύσσεται με ρυθμούς που προκαλούν προβληματισμό στη Δύση. Μεταξύ 2004 και 2014 η χώρα τριπλασίασε τον αριθμό των πλοίων της, ενώ αύξησε κατά 85% το μέσο μέγεθος των εμπορικών της πλοίων. Σήμερα διαθέτει περίπου 2.000 πλοία εγγεγραμμένα και ιδιοκτησίας εντός της ηπειρωτικής επικράτειας, αριθμός που ξεπερνά τα 5.000 όταν προστεθούν και τα πλοία που δραστηριοποιούνται μέσω Χονγκ Κονγκ.
Η ενίσχυση αυτή δεν είναι αποτέλεσμα ελεύθερης αγοράς. Μεταξύ 2010 και 2018 το κινεζικό κράτος παρείχε πάνω από 130 δισ. δολάρια σε άμεσες και έμμεσες επιδοτήσεις στη ναυπηγική βιομηχανία, στις μεταφορές και στις ναυτιλιακές εταιρείες.
Παράλληλα, κινεζικές κρατικές εταιρείες απέκτησαν στρατηγικά λιμάνια σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική, ενισχύοντας τη θέση του Πεκίνου στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Η στρατηγική «Belt and Road Initiative» έχει σαφή ναυτιλιακή διάσταση, που αποτυπώνεται στον εμπορικό στόλο και στον γεωγραφικό έλεγχο θαλάσσιων διαύλων.
ΗΠΑ: Υπερδύναμη με περιορισμένη εμπορική ναυτιλία
Οι Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφονται με 3.533 εμπορικά πλοία, αριθμός που τις τοποθετεί στην 7η
θέση. Ωστόσο, ο αμερικανικός στόλος είναι κατά κύριο λόγο στρατηγικού χαρακτήρα. Το US Maritime Sealift Command έχει τη δυνατότητα επιστράτευσης ιδιωτικών πλοίων για τη μεταφορά στρατιωτικού υλικού και προσωπικού, ενώ σημαντικό μέρος του εμπορικού στόλου λειτουργεί εντός εγχώριων γραμμών. Οι ΗΠΑ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από ξένες σημαίες και στόλους για την εξωτερική τους εμπορική πολιτική, κάτι που οι αναλυτές του Πενταγώνου θεωρούν διαχρονικό στρατηγικό μειονέκτημα.
Η έννοια του «Merchant Marine»
Η CIA ορίζει ως «Merchant Marine» το σύνολο των εμπορικών πλοίων άνω των 1.000 Gross Register Tons (GRT), εξαιρώντας στρατιωτικά και ειδικά πλοία (αλιευτικά, πλατφόρμες κ.λπ.). Τα δεδομένα περιλαμβάνουν:
• Συνολικό αριθμό πλοίων.
• Χωρητικότητα σε DWT και GRT.
• Τύπους πλοίων (δεξαμενόπλοια, bulk carriers, container ships κ.ά.).
• Πλοία υπό ξένη ιδιοκτησία.
• Πλοία εγγεγραμμένα σε ξένες χώρες (flags of convenience).
Τα στοιχεία αυτά δεν είναι απλώς τεχνικές λεπτομέρειες. Είναι δείκτες εθνικής ισχύος. Η CIA
το γνωρίζει και τα παρακολουθεί συστηματικά.
