Μια νέα σελίδα στη διπλωματική παρουσία της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο ανοίγει η πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, για τη δημιουργία πολυμερούς σχήματος συνεργασίας τύπου «5×5».
Η πρόταση, που παρουσιάστηκε στη Βουλή κατά τη διάρκεια της προ ημερησίας διατάξεως συζήτησης για την εξωτερική πολιτική, φιλοδοξεί να φέρει γύρω από το ίδιο τραπέζι πέντε παράκτιες χώρες και πέντε θεματικές συνεργασίας, με στόχο τη σταθερότητα, τη συνεννόηση και την ανάδειξη της Ελλάδας ως πυλώνα διαλόγου στην περιοχή.
Το σχέδιο περιλαμβάνει τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και της Λιβύης και εστιάζει σε πέντε κρίσιμους τομείς:
1. Μεταναστευτικό,
2. Προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος,
3. Συνδεσιμότητα,
4. Οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών,
5. Πολιτική προστασία.
Στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών έχουν ήδη ξεκινήσει διερευνητικές επαφές για να εξεταστεί κατά πόσο ένα τέτοιο σχήμα θα μπορούσε να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά, αποτελώντας έτσι μια νέα περιφερειακή θεσμική πλατφόρμα με την Ελλάδα σε κεντρικό ρόλο.
Η Ελλάδα σε ρόλο σταθεροποιητή
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν είναι αποκομμένη από τη γενικότερη στρατηγική της Αθήνας στην περιοχή. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει αναπτύξει ένα πλέγμα τριμερών και πολυμερών συνεργασιών με χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, εδραιώνοντας τον ρόλο της ως παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας.
Σε αντίθεση με προηγούμενες περιόδους, η Ελλάδα σήμερα δεν αντιδρά απλώς στις εξελίξεις, αλλά διαμορφώνει το πλαίσιο των περιφερειακών πρωτοβουλιών. Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο Πρωθυπουργός, η χώρα μας διαθέτει αυτοπεποίθηση, διπλωματικό βάρος, ισχυρή οικονομία και ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις, στοιχεία που της επιτρέπουν να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο σε σχήματα διαλόγου ακόμη και με χώρες με τις οποίες υπάρχουν διαφωνίες ή εκκρεμότητες.
Η συμμετοχή της Τουρκίας και της Λιβύης στη σχεδιαζόμενη διάσκεψη δεν περνά απαρατήρητη. Στο διπλωματικό παρασκήνιο επισημαίνεται ότι η συμμετοχή χωρών με διαφορετικές ατζέντες δείχνει τη διάθεση της Αθήνας να αναζητήσει πεδία συνεργασίας χωρίς να απεμπολεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Το εγχείρημα θυμίζει σε δομή το επιτυχημένο μοντέλο των MED9, αλλά σε περιφερειακή κλίμακα με θαλάσσιο προσανατολισμό.
Στρατηγικό timing και ευρωπαϊκή διάσταση
Η εξαγγελία της πρωτοβουλίας έρχεται σε μια περίοδο έντονων γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην περιοχή. Ο πόλεμος στη Γάζα, η στασιμότητα στις ελληνοτουρκικές διερευνητικές, αλλά και η ανάγκη της Ευρώπης για ενεργειακή ασφάλεια και θαλάσσια προστασία, καθιστούν την Ανατολική Μεσόγειο πεδίο στρατηγικού ενδιαφέροντος.
Η ελληνική πρόταση λειτουργεί έτσι πολλαπλασιαστικά:
• Ενισχύει το περιφερειακό αποτύπωμα της Ελλάδας.
• Δημιουργεί ένα πολιτικό πλαίσιο διαλόγου που μπορεί να λειτουργήσει ως «μαξιλάρι» σε εντάσεις.
• Προσφέρει στην ΕΕ ένα έτοιμο περιφερειακό σχήμα, το οποίο μπορεί να στηριχθεί και να ενταχθεί στη νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για τη Μεσόγειο.
Στο ΥΠΕΞ εκτιμούν ότι ένα τέτοιο σχήμα θα μπορούσε να αναβαθμίσει τον ρόλο της Ελλάδας σε διπλωματικό επίπεδο, δημιουργώντας έναν θεσμικό χώρο διαλόγου όπου η Αθήνα θα είναι αναπόσπαστο σημείο αναφοράς. Δεν είναι τυχαίο ότι στο ίδιο χρονικό πλαίσιο, η χώρα μας συμμετέχει ενεργά και στις συζητήσεις για τον αμυντικό χάρτη της ΕΕ 2030, δείχνοντας ότι συνδυάζει την ευρωπαϊκή της διάσταση με την περιφερειακή της δυναμική.
Πολιτικά μηνύματα με διεθνή απεύθυνση
Η πρωτοβουλία «5×5» στέλνει σαφή μηνύματα σε πολλαπλά ακροατήρια:
• Προς τις γειτονικές χώρες, ότι η Ελλάδα είναι ανοιχτή σε συνεργασία χωρίς φοβικά σύνδρομα.
• Προς την ΕΕ, ότι μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.
• Προς το εσωτερικό, ότι η εξωτερική πολιτική της χώρας βασίζεται σε στρατηγική και όχι σε αποσπασματικές κινήσεις.
Στο κυβερνητικό επιτελείο τονίζουν ότι η διπλωματική αυτή πρωτοβουλία δεν αναιρεί τις πάγιες εθνικές θέσεις, αλλά επιχειρεί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο λειτουργικής συνύπαρξης σε μια περιοχή όπου οι εντάσεις συνυπάρχουν με τα κοινά συμφέροντα. Όπως σημείωσε κυβερνητικός παράγοντας, «το να κάθεσαι στο ίδιο τραπέζι με τον γείτονά σου δεν σημαίνει ότι παραιτείσαι από τα δικαιώματά σου – σημαίνει ότι επιλέγεις να τα υπερασπιστείς με έξυπνο και ενεργητικό τρόπο».
