Καθώς η πολύπαθη γη της Γάζας φαίνεται να βαδίζει, έστω και διστακτικά, προς την εφαρμογή μιας συμφωνίας ειρήνης, η ονομασία «Διάδρομος της Φιλαδέλφειας» (αγγλικά: Philadelphia Route) αναδύεται ξανά μέσα από τη σκόνη της Ιστορίας -όχι μόνο ως μαρτυρία ειρωνείας, αλλά ίσως και ως υπενθύμιση ενός ξεχασμένου ιδανικού.
Ο Διάδρομος της Φιλαδέλφειας είναι μια στενή, υποτιθέμενη ζώνη ασφαλείας μήκους περίπου 14 χιλιομέτρων και πλάτους 100 έως 300 μέτρων, που εκτείνεται κατά μήκος των συνόρων μεταξύ της Λωρίδας της Γάζας και της Αιγύπτου. Το όνομα αυτό, παρότι φαίνεται να έχει θετική χροιά λόγω της ελληνικής σημασίας του όρου «φιλαδέλφεια», που σημαίνει «αδελφική αγάπη», έρχεται σε οξεία αντίθεση με τη σκληρή πραγματικότητα του πολύχρονου και αιματηρού πολέμου που μαίνεται στην περιοχή, ο οποίος γνώρισε μια νέα, φονικότερη έκρηξη από τις 7 Οκτωβρίου 2023.
Αυτός ο διάδρομος δημιουργήθηκε το 1993 στα πλαίσια των συμφωνιών του Όσλο. Πιθανόν η εν λόγω ονομασία να προτάθηκε από τους Νορβηγούς διαμεσολαβητές για να προαγάγει τη συμφιλίωση και την ειρήνη. Έτσι λοιπόν προέκυψε το τραγικό παράδοξο: η περιοχή με την ονομασία «Διάδρομος της Φιλαδέλφειας» να είναι διαρκώς βυθισμένη σε καταστροφικές πολεμικές συγκρούσεις.
Η περιοχή αυτή καθιερώθηκε στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Όσλο το 1993, πιθανότατα προτάθηκε από τους Νορβηγούς διαμεσολαβητές, με σκοπό να συμβολίσει τη συμφιλίωση και την ειρηνική συνύπαρξη. Έτσι όμως γεννήθηκε ένα τραγικό παράδοξο: μια περιοχή που φέρει το όνομα της αδελφοσύνης να βυθίζεται επανειλημμένα σε καταστροφικές πολεμικές συγκρούσεις.
Στην αρχαιότητα υπήρξαν τρεις διαφορετικές ελληνικές Φιλαδέλφειες: α) H Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας, β) H Φιλαδέλφεια της Κάτω Αιγύπτου και γ) H Φιλαδέλφεια της Ιορδανίας, το σημερινό Αμάν.
Η Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας υπήρξε μια από τις πιο σπουδαίες πόλεις της αρχαιότητας, με πλούσια ιστορία και πολιτισμό. Πολιτιστικά αναπτύχθηκε τόσο υψηλά που της δόθηκε το προσωνύμιο «Μικραί Αθήναι». Ιδρύθηκε τον 2ο αιώνα πΧ από τον βασιλιά Ευμένη Β’ της Περγάμου, ο οποίος την ονόμασε προς τιμήν του αδελφού του Αττάλου Β’, λόγω της αδελφικής τους αγάπης. Η αναφορά στην «Αποκάλυψη» του Ιωάννη αυτής της Φιλαδέλφειας ως μίας από τις επτά εκκλησίες της Ασίας αποδεικνύει τη σπουδαιότητά της.
Από την αρχαία Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας προέκυψαν οι δύο Νέες Φιλαδέλφειες της σύγχρονης Ελλάδας, όπου κατοίκησαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922: α) Η Νέα Φιλαδέλφεια της Αττικής και β) η Νέα Φιλαδέλφεια της Θεσσαλονίκης. Ενώ η σημερινή Ελλάδα έχει μόνο δύο Νέες Φιλαδέλφειες, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) έχουν επτά! 1) Φιλαδέλφεια της Πενσιλβάνια, 2) Φιλαδέλφεια του Ιλινόι, 3) Φιλαδέλφεια της Ιντιάνα, 4) Φιλαδέλφεια του Μισισίπι, 5) Φιλαδέλφεια του Μισούρι, 6) Φιλαδέλφεια της Νέας Υόρκης και 7) Φιλαδέλφεια του Τενεσί.
Η πιο γνωστή και ιστορική Φιλαδέλφεια των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η Φιλαδέλφεια της Πενσιλβάνια. Η πόλη ιδρύθηκε το 1682 από τον Γουίλιαμ Πεν (William Penn 1644-1718), ο οποίος ήταν Άγγλος συγγραφέας, ειρηνιστής και θρησκευτικός διανοητής της χριστιανικής οργάνωσης Society of Friends, που είναι πιο γνωστοί με το παρατσούκλι Quakers (Κουάκεροι).
Ο Πεν οραματίστηκε μια πόλη θρησκευτικής ανοχής όπου κανείς δεν θα διώκεται για την πίστη του, σε έντονη αντίθεση με τη Βοστόνη της εποχής, όπου οι αιρετικοί και οι «μάγισσες» καταδιώκονταν μέχρι και στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο βαθιά θρησκευόμενος χριστιανός Γουίλιαμ Πεν λοιπόν βάφτισε τη νεοϊδρυθείσα πόλη του «Φιλαδέλφεια», επειδή το πιο σπουδαίο δίδαγμα του Ιησού Χριστού είναι να αγαπούμε όλους τους ανθρώπους σαν να είναι όλοι αδερφοί μας.
Η Φιλαδέλφεια λοιπόν του Πεν είναι σήμερα η έκτη μεγαλύτερη πόλη των ΗΠΑ, όμως κατά τον 18ο αιώνα υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα της χώρας και για μεγάλο διάστημα η μεγαλύτερη αγγλόφωνη πόλη του κόσμου μετά το Λονδίνο.
Υπάρχει άραγε άλλη περίπτωση πόλεων στον κόσμο που να μοιράζονται το ίδιο όνομα σε τόσο μεγάλο αριθμό; Ίσως όχι. Όμως το σημαντικότερο ερώτημα παραμένει:
Πόσο πιο ευτυχισμένος θα ήταν ο πλανήτης, αν η φιλαδέλφεια -με μικρό «φ»- επικρατούσε πραγματικά ανάμεσά μας, αντί για τα μίση, τις μισαλλοδοξίες και τους πόλεμους;
ΥΓ.: Είχα από παλιά βαθύ ενδιαφέρον για τις διάφορες Φιλαδέλφειες, τόσο τις αρχαίες όσο και τις σημερινές, και μάλιστα επινόησα μιαν άλλη, μυθιστορηματική, Φιλαδέλφεια στο δίγλωσσο βιβλίο μου «ΕΥΡΗΚΑ / EUREKA» (Amazon, 2023). Το Κεφάλαιο II της εν λόγω νουβέλας έχει τίτλο «Κλινική Φιλαδέλφεια/Philadelphia Clinic», επειδή η υπόθεση της νουβέλας είναι η αδελφική αγάπη που υπερνικά τις διάφορες κατά καιρούς φιλονικίες και τους οποιαδήποτε άλλους τσακωμούς.
του Λύσανδρου Λυσάνδρου – Συγγραφέας
