Η χθεσινή παρουσίαση της μεταρρύθμισης για τις πολεοδομίες στο Υπουργικό Συμβούλιο δεν είναι ένα ακόμη τεχνικό νομοσχέδιο. Είναι μια προσπάθεια να κλείσει οριστικά ένας ιστορικός κύκλος γραφειοκρατίας, καθυστερήσεων και τοπικών εξαρτήσεων, που ταλαιπώρησαν για δεκαετίες πολίτες, μηχανικούς και επιχειρήσεις.
του Χρήστου Μυτιλινιού
Δεν είναι τυχαίο ότι, στην αξιολόγηση των δημοσίων υπηρεσιών, οι πολεοδομίες βαθμολογήθηκαν με 3,4 στα 10 – ίσως η πιο καθαρή απόδειξη ότι το σημερινό μοντέλο έχει εξαντλήσει τα όριά του.
Η κυβέρνηση επιλέγει να συνδέσει αυτή τη μεταρρύθμιση με τη συνολική αφήγηση για τη μάχη με το «βαθύ κράτος». Στην πράξη, αυτό σημαίνει σύγκρουση με έναν μηχανισμό όπου «κολλημένοι φάκελοι», αδιαφάνεια και υπερβολικές καθυστερήσεις γίνονταν μέρος της καθημερινότητας.
Η χειρότερη υπηρεσία του Δημοσίου
Οι πολεοδομίες, όπως παραδέχονται όλοι όσοι είχαν επαφή μαζί τους, αποτελούσαν εδώ και χρόνια σημείο συμφόρησης για κάθε επένδυση, μικρή ή μεγάλη. Η χαμηλή βαθμολογία 3,4/10 στην αξιολόγηση των πολιτών αποτυπώνει:
- Την ταλαιπωρία χιλιάδων πολιτών που χρειάζονταν μήνες – ή και χρόνια – για μια άδεια.
- Τις ουρές και τα φυσικά αρχεία, σε μια εποχή που η οικονομία κινείται ψηφιακά.
- Τις γκρίζες ζώνες σε ελέγχους και εγκρίσεις, όπου η έλλειψη ενιαίων κανόνων άφηνε περιθώρια για πιέσεις και μικροεξυπηρετήσεις.
Η κυβέρνηση θεωρεί ότι αυτό το περιβάλλον δεν συμβαδίζει πλέον με μια χώρα που διεκδικεί υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, σοβαρές επενδύσεις και ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης για τον πολίτη. Αν θέλεις να έχεις προσιτή κατοικία, σωστό πολεοδομικό σχεδιασμό και πραγματική ασφάλεια δικαίου, δεν γίνεται οι πολεοδομίες να παραμένουν «μαύρο κουτί» του Δημοσίου.
Η αρμοδιότητα στο Ελληνικό Κτηματολόγιο
Στην καρδιά της μεταρρύθμισης βρίσκεται η μεταφορά της αρμοδιότητας έκδοσης οικοδομικών αδειών και ελέγχου κατασκευών από την Αυτοδιοίκηση στο Ελληνικό Κτηματολόγιο. Πρόκειται για τολμηρή επιλογή με σαφές πολιτικό αποτύπωμα:
η κυβέρνηση συγκεντρώνει σε έναν ενιαίο, ψηφιακό και τεχνικά εξειδικευμένο φορέα όλες τις κρίσιμες διαδικασίες που αφορούν το ακίνητο.
Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: ένα πραγματικό One Stop Shop για κάθε ακίνητο.
- Ο πολίτης και ο μηχανικός θα έχουν μία πύλη για άδειες, ελέγχους και στοιχεία ιδιοκτησίας.
- Οι διαδικασίες θα είναι ψηφιακές, με σαφή χρονοδιαγράμματα και διαδρομές που θα καταγράφονται.
- Οι κανόνες θα είναι ενιαίοι σε όλη τη χώρα, χωρίς διαφορετικές ταχύτητες, τοπικές ερμηνείες και παράλληλα κέντρα εξουσίας.
Το Ελληνικό Κτηματολόγιο, που ήδη διαθέτει κρίσιμη πληροφορία για τα ακίνητα και τον χωρικό σχεδιασμό, αποκτά πλέον έναν αναβαθμισμένο ρόλο, ως τεχνικός και θεσμικός πυλώνας για τον κλάδο της δόμησης. Με τις απαραίτητες μεταβατικές διατάξεις και την ενίσχυση σε στελεχιακό δυναμικό και ψηφιακές υποδομές, στόχος είναι το νέο σύστημα να είναι πλήρως λειτουργικό εντός του επόμενου έτους.
Η πολιτική μάχη με το «τοπικό κράτος»
Πέρα από το τεχνικό σκέλος, η μεταρρύθμιση στις πολεοδομίες έχει και σαφή πολιτική διάσταση. Βγάζει από την καθημερινή λειτουργία των δήμων μία από τις πιο «ευαίσθητες» αρμοδιότητες, εκεί όπου διασταυρώνονταν:
- τοπικά συμφέροντα,
- επαγγελματικές πιέσεις,
- και σε ορισμένες περιπτώσεις, παθογένειες που έθιγαν την αξιοπιστία της Αυτοδιοίκησης.
Μεταφέροντας την αρμοδιότητα στο Κτηματολόγιο, η κυβέρνηση στέλνει μήνυμα ότι επιλέγει να συγκρουστεί με το “τοπικό βαθύ κράτος”, βάζοντας κανόνες και απομακρύνοντας την πολιτική επιρροή από κρίσιμες τεχνικές αποφάσεις.
Η λογική είναι ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να ασχολείται περισσότερο με υπηρεσίες προς τον πολίτη, κοινωνικές δομές, έργα υποδομής και τοπικές πολιτικές, και λιγότερο με ένα πεδίο όπου οι συγκρούσεις συμφερόντων ήταν διαρκείς.
Ταυτόχρονα, η μεταρρύθμιση συνδέεται άμεσα με:
- την προσπάθεια για προσιτή και νόμιμη κατοικία,
- την επιτάχυνση επενδύσεων σε πράσινα κτίρια και ΑΠΕ,
- την ασφάλεια σε έναν κλάδο που επηρεάζει τη ζωή εκατομμυρίων πολιτών.
Η κυβέρνηση παρουσιάζει την αλλαγή στις πολεοδομίες ως ένα από τα μεγαλύτερα διαρθρωτικά βήματα της τελευταίας δεκαετίας: ένα βήμα που μπορεί να ξεμπλοκάρει επενδύσεις, να μειώσει την ταλαιπωρία του πολίτη και να περιορίσει ριζικά τις εστίες αδιαφάνειας.
Σε συνδυασμό με τη μεταρρύθμιση στο κληρονομικό δίκαιο και τη συνολική ατζέντα για τη στέγη, διαμορφώνεται βήμα–βήμα ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την ιδιωτική περιουσία στην Ελλάδα. Και αυτό είναι μια αλλαγή που δεν θα φανεί μόνο στα ΦΕΚ, αλλά – όπως φιλοδοξεί το Μαξίμου – στην καθημερινότητα κάθε πολίτη που θέλει απλώς να χτίσει, να επενδύσει ή να στεγάσει την οικογένειά του με κανόνες και διαφάνεια.
