Για μήνες, η Μαρία Καρυστιανού υπήρξε το πρόσωπο που συμπύκνωσε την ηθική αγανάκτηση μιας κοινωνίας μετά την τραγωδία των Τεμπών: η παιδίατρος που έχασε το παιδί της και μίλησε δημόσια χωρίς υπερβολές, χωρίς μίσος, με σπαρακτική καθαρότητα για τη Δικαιοσύνη και την ευθύνη του κράτους. Στα μάτια πολλών στον χώρο της Αριστεράς έγινε η φωνή του «αθέατου» πολίτη, ένα ηθικό ανάχωμα απέναντι στην εξουσία, πρόσωπο απρόσβλητο από την κατηγορία της «πολιτικής σκοπιμότητας».
Αυτή η σχέση εμπιστοσύνης, όπως αναφέρει σε σχετικό ρεπορτάζ ο Χρήστος Μυτιλινιός στην Political, αποδείχθηκε εύθραυστη. Οι τελευταίες της τοποθετήσεις υπέρ της ανάγκης «να βγει κάτι νέο και άφθαρτο μέσα από τα σπλάχνα της κοινωνίας, με ανθρώπους αυτοδημιούργητους και καθαρούς, με όραμα» προκάλεσαν αναταράξεις και παρεξηγήσεις. Με μια φράση, η Καρυστιανού αποστασιοποιήθηκε από όλα τα υπάρχοντα κόμματα — ακόμη και από εκείνα που την στήριξαν ή προσπάθησαν να την «υιοθετήσουν».
Η σιωπή που ενόχλησε την Αριστερά
Η απομάκρυνσή της από την κομματική αφήγηση δημιούργησε αμηχανία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενόχληση. Δημοσιεύματα σε έντυπα και ιστοσελίδες του αριστερού χώρου άφησαν αιχμές ότι «πήραν τα μυαλά της αέρα», υπονοώντας «πολιτική φιλοδοξία».
Δείτε το χαρακτηριστικό δημοσίευμα σε Μέσο φιλικό προς την Αριστερά:
Η μετάβαση από το «σύμβολο δικαίωσης» στο «ανεξάρτητο πρόσωπο» δεν έγινε ανώδυνα: αρνήθηκε να ταχθεί υπέρ κόμματος ή να στηρίξει το εγχείρημα Τσίπρα, γκρεμίζοντας το στερεότυπο της «λαϊκής ηρωίδας» που κινείται εντός των ορίων της αντιπολίτευσης. Έκτοτε, οι παρεμβάσεις της, που άλλοτε προβάλλονταν με ενθουσιασμό, σχολιάζονται με καχυποψία. Το αφήγημα μετατοπίστηκε: από «φωνή της κοινωνίας» σε «απρόβλεπτο παράγοντα». Για κάποιους, η «ηρωίδα» έγινε «αποστάτισσα».
Όταν το μήνυμα θυμίζει «κίνημα»
Καθώς ο δημόσιος λόγος της αυτονομείται, στα κοινωνικά δίκτυα εμφανίζεται σελίδα πολιτικού περιεχομένου που αναπαράγει σχεδόν αυτούσια τη ρητορική της: «νέο», «άφθαρτο», «όραμα» — με ενθουσιώδη σχόλια στήριξης. Η ίδια η πλατφόρμα κατατάσσει τη σελίδα ως «πολιτική οργάνωση». Παράλληλα, ο ίδιος φορέας διαθέτει ιστοσελίδα με αναλύσεις, σχόλια και καλέσματα για «επανίδρυση της δημοκρατίας» και «μεταρρύθμιση των θεσμών», αυτοπαρουσιαζόμενος ως «χώρος κοινωνικής και πολιτικής αναγέννησης». Τα συνθήματα που υιοθετεί ταυτίζονται με τις πιο αναγνωρίσιμες φράσεις της Καρυστιανού.
Η χρονική σύμπτωση είναι χαρακτηριστική: περιεχόμενα αναρτώνται λίγες ώρες μετά τη συνέντευξή της, όπου διατυπώθηκε η φράση «θα το στηρίξω με τα χίλια». Αν πρόκειται για απλή σύμπτωση ή για οργανωμένη αξιοποίηση της δημοσιότητάς της, δεν είναι σαφές. Όμως η εντύπωση ότι κάτι μεγαλύτερο διαμορφώνεται, ενισχύεται.
Αμφιλεγόμενα μηνύματα και θεσμικός προβληματισμός
Το δίκτυο αυτό δεν μένει σε θεσμικές αναφορές. Σε πρόσφατη ανάρτηση προτείνει ότι «οι πολίτες πρέπει μέσω ψηφοφορίας να μπορούν να υποδεικνύουν στη Δικαιοσύνη πολιτικούς αν υποπτεύονται ότι παρανομούν». Μια άποψη που συγκρούεται ευθέως με τη διάκριση των εξουσιών, καθώς μεταθέτει την απονομή δικαιοσύνης στη λαϊκή βούληση. Παρότι παρουσιάζεται ως «ενίσχυση της δημοκρατίας», το μήνυμα φέρει αντιθεσμικό φορτίο και γεννά προβληματισμό για τις πιθανές συνέπειες.
Η ταύτιση ύφους και λεξιλογίου μεταξύ των δηλώσεων της Καρυστιανού και των δημοσιεύσεων του δικτύου δεν πέρασε απαρατήρητη. Άλλοι μιλούν για «επικοινωνιακή σύμπλευση», άλλοι για «παρερμηνεία». Κανείς, ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλείσει μια συνειδητή προσπάθεια σύνδεσης του ονόματός της με ένα νέο πολιτικό αφήγημα, που λανσάρεται ως «αναγέννηση των πολιτών απέναντι στο σύστημα».
Η απώλεια ελέγχου του αφηγήματος
Για την Αριστερά, η εξέλιξη έχει διπλό βάρος. Πρώτον, διότι η Καρυστιανού δεν ελέγχεται πολιτικά: το ηθικό κεφάλαιο των Τεμπών κινείται εκτός κομματικού πλαισίου. Δεύτερον, διότι γύρω από το όνομά της φυτρώνουν εναλλακτικά δίκτυα που εμφανίζονται ως «φωνή των πολιτών», στερώντας από τα παραδοσιακά κόμματα την οικειοποίηση της λαϊκής οργής. Οι επιτελείς αντιλαμβάνονται ότι κάθε πρωτοβουλία που δείχνει «καθαρή», «ακομμάτιστη» και «από τα κάτω» μπορεί να εξελιχθεί σε πολιτική απειλή. Έτσι, η μετατόπισή της από «σύμμαχο» σε «ανεξάρτητη φωνή» αντιμετωπίζεται με επιφυλακτικότητα, αν όχι δυσφορία.
Στον αντίποδα, για ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας που αποστρέφεται τα κόμματα, η στάση της μοιάζει λυτρωτική: μιλά για δικαιοσύνη χωρίς κομματικό όφελος, για αλήθεια χωρίς ατζέντα — και αυτό αντηχεί.
Το επόμενο κεφάλαιο
Το πολιτικό μέλλον της Μαρίας Καρυστιανού παραμένει ανοιχτό. Δηλώνει ότι δεν έχει φιλοδοξίες, αλλά η δημόσια απήχηση της μορφής της και η απόπειρα «κινηματικής» πλαισίωσης ίσως αποδειχθούν καθοριστικές. Τα ερωτήματα πληθαίνουν: αυθόρμητο κύμα πολιτών ή οργανωμένη επιχείρηση προβολής νέου φορέα; Θα παραμείνει ανεξάρτητη ή θα πιεστεί να πάρει θέση; Και ποιοι ωφελούνται από τη μετατροπή ενός συμβόλου σε πολιτικό brand;
Ένα είναι βέβαιο: η Μαρία Καρυστιανού δεν είναι πια «ουδέτερη παρουσία». Το όνομά της πολώνει, προκαλεί συζητήσεις και ερμηνείες — άλλοτε με θαυμασμό, άλλοτε με επιφύλαξη. Από ηρωίδα σε αποστάτισσα; Ίσως η αλήθεια βρίσκεται στη μέση: εκεί όπου τελειώνει η αγανάκτηση και αρχίζει η πολιτική.
