Γράφει ο Δημήτρης Δραγώγιας
Κάποτε ήταν το κλασικό ελληνικό «λιμάνι της άκρης»: λίγο φέρι για Σαμοθράκη, λίγα καράβια με σιτηρά, λίγη μελαγχολία Θράκης. Σήμερα διεθνείς αναλύσεις το περιγράφουν ως «στρατηγικό κόμβο της Δύσης» και «maritime pivot» ενός άξονα που πάει από το Αιγαίο μέχρι την Ουκρανία.
Και κάπου ανάμεσα στα NATO κομβόι, τα LNG tankers και τα drones στη Μαύρη Θάλασσα, η Αλεξανδρούπολη έγινε η πιο χαρακτηριστική ελληνική απόδειξη ότι η γεωπολιτική μπορεί να σου χτυπήσει την πόρτα… ενώ πας απλώς για καφέ στην παραλία.
Από ξεχασμένο σημείο στον χάρτη, vital hub του ΝΑΤΟ
Η στροφή ξεκινά πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά απογειώνεται μετά το 2022. Η γαλλική δεξαμενή σκέψης FRS περιγράφει την Αλεξανδρούπολη ως «νότιο θαλάσσιο άκρο ενός κάθετου άξονα ανάσχεσης», που επιτρέπει στη Δύση να μειώσει την εξάρτησή της από τα Στενά και την -όλο και πιο απρόβλεπτη- Τουρκία.
Στο ίδιο κείμενο σημειώνεται ότι από την έναρξη του πολέμου μέχρι το καλοκαίρι του 2023 έως και 60% των αμερικανικών δυνάμεων που έμπαιναν ή έβγαιναν από την Ευρώπη για το ανατολικό μέτωπο πέρασε από την Αλεξανδρούπολη, νούμερο που -ακόμη και αν είναι κατά προσέγγιση- εξηγεί γιατί το port εμφανίζεται πια σε όλα τα στρατιωτικά briefings.
Άλλα δημοσιεύματα, από ναυτιλιακά sites μέχρι αναλύσεις logistics, μιλούν για ένα «μικρό αλλά κομβικό λιμάνι» που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά υλικού του ΝΑΤΟ προς Ρουμανία, Κεντρική Ευρώπη και -δυνάμει- Ουκρανία, ειδικά μετά τον αποκλεισμό ουκρανικών λιμανιών στη Μαύρη Θάλασσα.
Σε πιο απλά ελληνικά: όταν η Συμμαχία θέλει να στείλει άρματα, ελικόπτερα και εξοπλισμό προς Βορρά χωρίς να περνά από τα τουρκικά στενά και χωρίς να ρισκάρει τη Μαύρη Θάλασσα, η Αλεξανδρούπολη είναι η λογική «πόρτα». Ένα «μικρό» λιμάνι που βολεύει και επειδή δεν έχει Κινέζους μετόχους, ούτε ρωσικό αποτύπωμα, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά και ανάλυση του ΕΛΙΑΜΕΠ: ένα entry point του ΝΑΤΟ «free of connection to either China or Russia».
Το δεύτερο κομμάτι του παζλ είναι ενεργειακό και μάλλον ακόμη πιο αποκαλυπτικό.
Την 1η Οκτωβρίου 2024 η πλωτή μονάδα FSRU Alexandroupolis μπήκε σε εμπορική λειτουργία. Η Gastrade και διεθνή ενεργειακά μέσα την περιγράφουν ως «νέα πύλη ενέργειας» για Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, με φυσικό αέριο που μπορεί να κατευθυνθεί σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία, Βόρεια Μακεδονία και -έμμεσα- Ουκρανία μέσω του κάθετου διαδρόμου και των διασυνδέσεων.
Δυο βήματα παρακάτω, τον Νοέμβριο 2025, έρχεται το μεγάλο πολιτικό σήμα: η Ουκρανία και η Ελλάδα υπογράφουν συμφωνία για εισαγωγή αμερικανικού LNG μέσω Ελλάδας με μεταφορά του αερίου από Δεκέμβριο 2025 έως Μάρτιο 2026 προς την Ουκρανία μέσω του λεγόμενου «Vertical Corridor» – Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία, Ουκρανία.
Τμήμα του νέου ενεργειακού πολέμου Ευρώπης – Ρωσίας
Σε ουκρανικό και ελληνικό ρεπορτάζ ορίζεται ξεκάθαρα ότι μέρος των ποσοτήτων θα διοχετεύεται μέσω του «διαδρόμου Αλεξανδρούπολης», δηλαδή της πύλης LNG στη Θράκη, με πρώτο φορτίο στις αρχές Ιανουαρίου 2026.
Την επόμενη κιόλας μέρα ένα τουρκικό τάνκερ με LPG χτυπιέται από ρωσικό drone στο Izmail, στον Δούναβη, με θεαματικές φωτιές, εκκενώσεις χωριών στη Ρουμανία και εικόνες που κάνουν τον γύρο του κόσμου.
Στο πολιτικό επίπεδο το μήνυμα είναι σχεδόν χοντροκομμένο: Κίεβο και Ουάσιγκτον κλειδώνουν μια νέα γραμμή εφοδιασμού με αμερικανικό LNG μέσω Ελλάδας. Η Μόσχα απαντά με χτυπήματα σε πλοία σε ουκρανικά και δουναβικά λιμάνια, δείχνοντας ότι κάθε διαδρομή ενέργειας είναι και στόχος.
Για την Αλεξανδρούπολη αυτό σημαίνει ότι το FSRU της δεν είναι «ένα ακόμη ενεργειακό έργο» αλλά αποτελεί κομμάτι του νέου ενεργειακού πολέμου Ευρώπης – Ρωσίας, όπου η Ελλάδα λειτουργεί -καλώς ή κακώς- ως νότιος αντάπτορας αμερικανικού αερίου για μια εμπόλεμη χώρα.
Ένα λιμάνι που κοιτάζει ταυτόχρονα Μόσχα, Άγκυρα, Κίεβο και Αθήνα
Σύμφωνα με ανάλυση της γαλλικής δεξαμενής σκέψης FSR, η Αλεξανδρούπολη είναι η «νότια θαλάσσια έξοδος» ενός άξονα ανάσχεσης από τη Βαλτική μέχρι το Αιγαίο που επιτρέπει να μειωθεί η εξάρτηση από τα Στενά και από μια Τουρκία που «γίνεται υπερβολικά απαιτητική και απρόβλεπτη» για τις ΗΠΑ
Η γεωπολιτική αξία της Αλεξανδρούπολης συνοψίζεται σε μια φράση από την ανάλυση της γαλλικής δεξαμενής σκέψης FRS: είναι η «νότια θαλάσσια έξοδος» ενός άξονα ανάσχεσης από Βαλτική μέχρι Αιγαίο, που επιτρέπει να μειωθεί η εξάρτηση από τα Στενά και από μια Τουρκία που «γίνεται υπερβολικά απαιτητική και απρόβλεπτη» για τις ΗΠΑ.
Αυτό δεν περνά απαρατήρητο: το ΕΛΙΑΜΕΠ καταγράφει ότι η αναβάθμιση του λιμανιού έχει «σημαντική επίδραση στον τουρκικό στρατηγικό σχεδιασμό», ενισχύοντας το ελληνικό προφίλ στο «δυτικό στρατόπεδο».
Ανοιχτή ενόχληση Τουρκίας και Ρωσίας
Ο τουρκικός κυβερνητικός Τύπος παρουσιάζει επανειλημμένως το λιμάνι ως αμερικανική βάση που στοχεύει την Τουρκία και προσωπικά τον Ερντογάν, με τίτλους τού στιλ «οι Αμερικανοί μαζεύουν τανκς στην Αλεξανδρούπολη». Η Άγκυρα για πρώτη φορά παραβιάζει τον ελληνικό εναέριο χώρο, ειδικά πάνω από την περιοχή της Αλεξανδρούπολης, το 2022 – μια κίνηση περισσότερο «μήνυμα» παρά τυπική ρουτίνα παραβιάσεων.
Και στην άλλη πλευρά; Η Ρωσία μέσω δηλώσεων ΥΠΕΞ και ρεπορτάζ έχει εκφράσει ανοιχτή ενόχληση για την ενίσχυση της αμερικανικής παρουσίας εκεί, βλέποντας ότι η πόλη που κάποτε «φλέρταρε» με ρωσο-κριμαϊκές συνεργασίες έχει περάσει πλήρως στο δυτικό στρατόπεδο.
Συνοπτικά: η Αλεξανδρούπολη, χωρίς να το επιδιώξει η ίδια, έχει γίνει σημείο τριβής σε μια τριγωνική σχέση Μόσχας – Άγκυρας – Ουάσιγκτον, με την Αθήνα να προσπαθεί να κεφαλαιοποιήσει την αναβάθμιση αλλά και να διαχειριστεί τα ρίσκα.
Και η τοπική κοινωνία; Ανάπτυξη, φόβοι και… κατάσκοποι
Στο έδαφος όλα αυτά σημαίνουν πολλά πολύ πρακτικά πράγματα. Έργα αναβάθμισης του λιμανιού, από εμβάθυνση λιμενολεκάνης και δίαυλου μέχρι νέα οδική σύνδεση, τρέχουν με προϋπολογισμό περίπου 17 εκατ. ευρώ, όπως αναφέρει η ΕΤΑΔ.
Ενεργειακά ρεπορτάζ μιλούν για νέες θέσεις εργασίας σε ναυτιλιακές υπηρεσίες, logistics, ενέργεια και μεταφορές, καθώς η Αλεξανδρούπολη μπαίνει πακέτο στις αναλύσεις για τα ελληνικά λιμάνια που «ανεβαίνουν κατηγορία».
Αλλά υπάρχει και η άλλη πλευρά: Περισσότερα στρατιωτικά κομβόι, περισσότερη παρουσία ξένων δυνάμεων, περισσότερα μάτια στραμμένα στην πόλη. Το 2025 το Associated Press μεταδίδει την υπόθεση ενός 59χρονου που κατηγορείται για κατασκοπεία, επειδή βιντεοσκοπούσε και έστελνε με κρυπτογραφημένη εφαρμογή εικόνες από στρατιωτικές δραστηριότητες στο λιμάνι – υπόθεση με πιθανές «ουρές» προς ρωσικές υπηρεσίες, σύμφωνα με διαρροές.
Για τους κατοίκους το δίλημμα είναι σχεδόν υπαρξιακό: από τη μία, μια πόλη που επιτέλους «μετράει» – με δουλειές, επενδύσεις, διεθνή προσοχή. Από την άλλη, η αίσθηση ότι ζουν πια πάνω σε στόχο: αν ολόκληρη η Δύση βλέπει στην Αλεξανδρούπολη ένα κομμάτι της άμυνας και της ενεργειακής ασφάλειας, είναι λογικό να τη βλέπει έτσι και η άλλη πλευρά.
Κρίσιμα ερωτήματα
Στα χαρτιά των think tanks, η Αλεξανδρούπολη είναι: στρατηγικός κόμβος του ΝΑΤΟ, ενεργειακή πύλη για τα Βαλκάνια και, πια, για την Ουκρανία σύμβολο της ελληνοαμερικανικής στρατηγικής σύγκλισης.
Το αποκαλυπτικό ερώτημα όμως για εμάς -και για την ελληνική πολιτική- είναι άλλο: Θα μείνει ένα «μικρό λιμάνι» που απλώς εξυπηρετεί τα σχέδια των μεγάλων ή θα γίνει αφορμή η Θράκη να αποκτήσει βιώσιμη ανάπτυξη, υποδομές, δουλειές και ασφάλεια που να μην εξαφανιστούν με την πρώτη ανατροπή ισορροπιών;
Με άλλα λόγια: η Αλεξανδρούπολη είναι ήδη κόμβος για τη Δύση. Το αν θα γίνει κόμβος και για τους ανθρώπους που ζουν γύρω της, είναι μια απόφαση που δεν θα παρθεί ούτε στην Ουάσιγκτον ούτε στη Μόσχα, αλλά ανάμεσα στο δημαρχείο, τα υπουργικά γραφεία και τις τοπικές κοινωνίες που για πρώτη φορά νιώθουν ότι η «γεωπολιτική» δεν είναι κάτι που διαβάζεις απλώς στην εφημερίδα.
