Σε μια νέα εποχή εισέρχεται η στρατιωτική θητεία στην Ελλάδα από τις αρχές του 2026. Ένα νέο θεσμικό πλαίσιο φιλοδοξεί να βάλει τέλος σε παθογένειες δεκαετιών, να περιορίσει τις στρεβλώσεις και -κυρίως- να μετατρέψει τη θητεία από μια «χαμένη χρονιά» σε μια ουσιαστική εμπειρία εκπαίδευσης και δεξιοτήτων.
Όπως γράφει ο Βασίλης Σκουλαράκος στην εφημερίδα «Political», οι αλλαγές εντάσσονται στον χάρτη μετάβασης των Ενόπλων Δυνάμεων στη νέα εποχή, ένα συνολικό σχέδιο αναδιάρθρωσης που περιλαμβάνει από τη συγχώνευση στρατοπέδων μέχρι την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και το ΓΕΕΘΑ επιχειρούν μια συνολική επανεκκίνηση, προσαρμοσμένη τόσο στις σύγχρονες επιχειρησιακές ανάγκες όσο και στις προσδοκίες των νέων.
Στόχος, όπως επισημαίνουν στρατιωτικές πηγές, δεν είναι η τιμωρία ή η επιβολή, αλλά η αναβάθμιση της θητείας με περισσότερη ουσιαστική εκπαίδευση, λιγότερη αγγαρεία, πραγματικές πιστοποιήσεις και κίνητρα που θα συνοδεύουν τον νέο και μετά το τέλος της στρατιωτικής του υποχρέωσης.
Κεντρικός πυλώνας
Η σημαντικότερη τομή είναι ότι από την 1η Ιανουαρίου 2026 η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία ενοποιείται στον Στρατό Ξηράς. Η κατάταξη στο Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία περιορίζεται πλέον σε επαγγελματικές και εξειδικευμένες κατηγορίες (πχ, πιλότους, μηχανικούς αεροσκαφών, ναυπηγούς).
Κεντρικός πυλώνας του νέου μοντέλου είναι η αναβάθμιση της βασικής εκπαίδευσης. Το μέχρι σήμερα σύντομο και συχνά αποσπασματικό στάδιο αντικαθίσταται από ένα πιο δομημένο πρόγραμμα, με βασική εκπαίδευση δέκα εβδομάδων και ειδική τεσσάρων.
Συγκεκριμένα, στις τέσσερις ΕΣΣΟ ανά έτος, η εκπαίδευση δεν θα περιορίζεται στα στοιχειώδη στρατιωτικά αντικείμενα, αλλά θα περιλαμβάνει:
* σύγχρονες τακτικές,
* βασικές ψηφιακές δεξιότητες,
* εκπαίδευση σε πρώτες βοήθειες και διαχείριση κρίσεων,
* εισαγωγή σε αντικείμενα κυβερνοάμυνας και τεχνολογίας, όπου αυτό είναι εφικτό.
Απόκτηση πιστοποιήσεων
Στόχος του ΓΕΕΘΑ και του αρχηγού, στρατηγού Δημήτριου Χούπη είναι ο στρατεύσιμος να αποκτά πραγματική γνώση και εμπειρία, όχι απλώς να «συμπληρώνει χρόνο».
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός πως για πρώτη φορά η στρατιωτική θητεία συνδέεται οργανωμένα με την απόκτηση πιστοποιήσεων που μπορούν να αξιοποιηθούν στην πολιτική ζωή, όπως:
* τεχνικά επαγγέλματα (ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, ψυκτικοί, χειριστές μηχανημάτων, οδηγοί, κ.ά.),
* πληροφορική και βασικές ψηφιακές δεξιότητες,
* logistics και διαχείριση αποθηκών,
* υγειονομική υποστήριξη και πρώτες βοήθειες.
Στόχος είναι η στρατιωτική εμπειρία να μεταφράζεται σε πραγματικό πλεονέκτημα στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα για νέους που δεν διαθέτουν ακόμη επαγγελματική προϋπηρεσία. Με απλά λόγια, ο νέος να φεύγει από τη θητεία με ένα προσόν και όχι με ένα κενό στο βιογραφικό του.
Στα υπέρ και το γεγονός ότι θα περιοριστούν οι άσχετες εργασίες που δεν συνδέονται με την εκπαίδευση ή την επιχειρησιακή ετοιμότητα.
Τι έρχεται για επίδομα οπλιτών, αναβολές και στράτευση γυναικών
Αναγνωρίζεται το κόστος της στρατιωτικής θητείας και αυξάνεται σημαντικά το επίδομα από 9 σε 100 ευρώ μηνιαίως σε όσους υπηρετούν σε παραμεθόριες περιοχές ή ειδικές μονάδες – Οι πρώτες 200 Ελληνίδες που θα ντυθούν στα χακί θα εκπαιδευτούν στη Λαμία το 2026.
Παράλληλα, σε μια ευρύτερη προσπάθεια βελτίωσης της καθημερινότητας του στρατεύσιμου, αυξάνεται το μηνιαίο επίδομα. Από τα συμβολικά ποσά του παρελθόντος, της τάξης των 8-9 ευρώ κάθε μήνα, το επίδομα θα φτάνει έως και τα 100 ευρώ για όσους υπηρετούν σε παραμεθόριες περιοχές ή ειδικές μονάδες. Αν και το ποσό δεν αποτελεί μισθό, σηματοδοτεί μια αλλαγή νοοτροπίας, με την Πολιτεία να αναγνωρίζει πλέον έμπρακτα ότι η θητεία έχει κόστος για τον νέο και την οικογένειά του.
Το ΥΠΕΘΑ δίνει επίσης έμφαση στη βελτίωση της καθημερινότητας του στρατεύσιμου, υλοποιώντας ήδη ένα πολυεπίπεδο πρόγραμμα βελτίωσης των υποδομών στα στρατόπεδα όλης της επικράτειας, με ανακαινίσεις κτιρίων, εστιατορίων, μαγειρείων και παροχή νέου εξοπλισμού.
Τέλος στα ανεξέλεγκτα Ι5
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον εξορθολογισμό των αναβολών και των απαλλαγών. Τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΘΑ, οι Ένοπλες Δυνάμεις χάνουν περίπου 16.500 στρατεύσιμους ετησίως λόγω απαλλαγών για λόγους υγείας και κατάχρησης των ευνοϊκών διατάξεων για κατοίκους εξωτερικού. «Είναι λογικό να δεχθούμε τέσσερις ταξιαρχίες Ι5 με ιδιωτικό χαρτί γιατρού, τη στιγμή που η χώρα αντιμετωπίζει υπαρξιακή απειλή; Με συγχωρείτε που τους παρενοχλώ επειδή φέρνουμε μια διάταξη να απαιτείται βεβαίωση δημόσιου νοσοκομείου», είπε χαρακτηριστικά ο Νίκος Δένδιας, στέλνοντας σαφές μήνυμα.
Όσον αφορά τις διατάξεις για τους κατοίκους του εξωτερικού, το νέο καθεστώς προβλέπει ότι για να θεωρηθεί κάποιος ως τέτοιος θα πρέπει να έχει εκκινήσει τον χρόνο διαμονής του τουλάχιστον από τα 16 έτη και το καθεστώς του θα επικαιροποιείται κάθε τριετία. Ως προς το δικαίωμα εξαγοράς, αυτό μετατίθεται στο 40 έτη, αντί τα 33 που ήταν μέχρι σήμερα, και το κόστος της αυξάνεται στα 1.500 ευρώ τον μήνα από τα 810 ευρώ (μεταβατικός χρόνος ισχύος πέντε έτη).
Με τις προς ψήφιση διατάξεις επί της ουσίας «θίγονται» μόνο όσοι επιλέγουν να αποφύγουν τη στράτευση με πρόσχημα τον συνδυασμό των σπουδών στο εξωτερικό με την επαγγελματική σταδιοδρομία, υπογραμμίζουν πηγές του ΥΠΕΘΑ. Ως προς τους Έλληνες της Ομογένειας (γεννηθέντες στην αλλοδαπή), εξακολουθούν να ισχύουν οι διατάξεις που προβλέπουν τρίμηνη θητεία και δικαίωμα διαμονής για έξι μήνες στην Ελλάδα έως την εκπλήρωσή της.
Καινοτομία με… άρωμα γυναίκας
Μία από τις πλέον συμβολικές αλλά και ουσιαστικές καινοτομίες του νέου πλαισίου είναι η εισαγωγή της εθελοντικής στρατιωτικής θητείας για γυναίκες από το 2026. Πιλοτικά 200 γυναίκες το 2026 θα υπηρετήσουν 12μηνη θητεία. Θα πραγματοποιηθεί εκπαίδευση στη Λαμία, απόδοση ειδικότητας και μετάθεση κοντά στον τόπο συμφερόντων.
Πρόκειται για μια επιλογή που, σύμφωνα με πηγές του ΥΠΕΘΑ και του ΓΕΕΘΑ, δεν αποσκοπεί σε επικοινωνιακού χαρακτήρα κινήσεις, αλλά εντάσσεται σε έναν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ανανέωσης και διεύρυνσης του ανθρώπινου δυναμικού των Ενόπλων Δυνάμεων.
Υπάρχουν κίνητρα, όπως αναγνώριση θητείας ως προϋπηρεσία, πρόσβαση σε στρατιωτικά νοσοκομεία, πρατήρια και μοριοδότηση από ΑΣΕΠ.
Το «στοίχημα» ΥΠΕΘΑ και ΓΕΕΘΑ
Για δεκαετίες, η στρατιωτική θητεία αντιμετωπίστηκε από τους νέους ως μια αναγκαστική παύση της καριέρας τους. Το νέο μοντέλο επιχειρεί να αλλάξει αυτή την αντίληψη, επενδύοντας στη γνώση, στις δεξιότητες και στον σεβασμό του χρόνου του στρατεύσιμου.
Το στοίχημα δεν είναι μόνο επιχειρησιακό, αλλά βαθιά κοινωνικό: να πειστεί η νέα γενιά ότι η θητεία δεν της αφαιρεί ευκαιρίες, αλλά ότι μπορεί -υπό προϋποθέσεις- να της προσθέσει αξία.
