Μια καινοτόμος ψηφιακή πλατφόρμα, η οποία φιλοξενεί ιστορικά δεδομένα σχετικά με πλημμυρικά φαινόμενα στην Ελλάδα, έχει προκύψει από την ερευνητική ομάδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η πλατφόρμα, διαθέσιμη στη διεύθυνση https://historicfloods.org, προσφέρει διαδραστικούς χάρτες μέσω ενός webGIS περιβάλλοντος, επιτρέποντας την ελεύθερη πρόσβαση σε όλους τους ενδιαφερόμενους, είτε πρόκειται για φορείς είτε για πολίτες.
Η ανάπτυξη αυτής της πλατφόρμας στηρίχθηκε σε μια εκτενή βάση δεδομένων, που συγκρότησε η ομάδα ερευνητών του ΕΚΠΑ υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Νίκης Ευελπίδου από το τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, με τη συμμετοχή του καθηγητή Κωνσταντίνου Καρτάλη από το τμήμα Φυσικής.
Η ενημέρωση του Πανεπιστημίου αναφέρει ότι η πλατφόρμα παρέχει την ευκαιρία στην επιστημονική κοινότητα, τους φορείς πολιτικής προστασίας και τους πολίτες να έχουν πρόσβαση σε μια ολοκληρωμένη εικόνα των πλημμυρικών γεγονότων σε εθνικό επίπεδο. Η καταγραφή αυτών των φαινομένων μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο για την πρόληψη και την αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με πλημμύρες.
Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα της ερευνητικής ομάδας είναι η ραγδαία αύξηση των πλημμυρών στην Ελλάδα κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Σημαντικά στοιχεία δείχνουν ότι το φθινόπωρο είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος, με πάνω από το 52% των πλημμυρών να συμβαίνουν κατά την διάρκεια αυτής της εποχής, ενώ οι μήνες Οκτώβριος και Νοέμβριος συγκεντρώνουν σχεδόν το 40% των πλημμυρικών γεγονότων που έχουν καταγραφεί τα τελευταία 130 χρόνια.
Η ερευνητική ομάδα συνδύασε τα πλημμυρικά φαινόμενα με τον Τυποποιημένο Δείκτη Κατακρήμνισης και Εξατμισοδιαπνοής (SPEI), αποκαλύπτοντας ότι οι έντονες βροχοπτώσεις που οδηγούν σε πλημμύρες συχνά συμβαδίζουν με περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας. Ενδεικτικά, ακόμα και μια μεμονωμένη καταιγίδα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές καταστροφές, ιδιαίτερα σε περιοχές με υψηλή πληθυσμιακή συγκέντρωση ή ευάλωτες τοποθεσίες.
Η κατανόηση των πλημμυρικών μοτίβων στα μεγάλα ποτάμια και στις μικρές υδρολογικές λεκάνες είναι απαραίτητη για την εκπόνηση στρατηγικών πρόληψης και διαχείρισης. Ειδικότερα, τα δεδομένα από την περίοδο 1886-2022 δείχνουν ότι η Ανατολική Ελλάδα πλήττεται συχνότερα από πλημμυρικά φαινόμενα σε σύγκριση με τη Δυτική Ελλάδα, παρά την υψηλότερη ετήσια βροχόπτωση σε αυτήν την τελευταία περιοχή. Αυτή η αντίφαση εξηγείται από πολλούς παράγοντες, όπως η συγκέντρωση μεγάλων αστικών κέντρων σε πεδινές περιοχές και η εκτενή γεωργική δραστηριότητα.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι ποταμοί Πηνειός, Στρυμόνας, Έβρος και Σπερχειός παρουσιάζουν τις πιο ισχυρές σχέσεις με πλημμυρικά επεισόδια, λόγω των πλατιών κοίτων τους. Παράλληλα, οι αιφνίδιες πλημμύρες στις μικρές ορεινές λεκάνες απορροής αποτελούν επίσης σοβαρό κίνδυνο, καθώς το νερό μπορεί να κατεβεί με μεγάλη ταχύτητα μετά από μια έντονη βροχόπτωση.
Η ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψε συγκεκριμένες περιοχές υψηλού κινδύνου, οι οποίες είναι συμβατές με τα ιστορικά στοιχεία. Ο τελικός χάρτης πρόβλεψης δείχνει ότι αυτές οι περιοχές θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο στο μέλλον, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για στοχευμένες πολιτικές διαχείρισης.
Καθώς οι πλημμύρες γίνονται ολοένα και πιο συχνές, η σημασία της πρόληψης και της πρώιμης αναγνώρισης περιοχών που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η νέα πλατφόρμα συγκεντρώνει για πρώτη φορά περισσότερα από 100 χρόνια δεδομένων, με σχεδόν 2.000 καταγεγραμμένες πλημμύρες από το 1886 έως σήμερα, μετατρέποντάς τα σε ένα χρήσιμο εργαλείο που θα διευκολύνει τους τοπικούς φορείς, τους επιστήμονες και τους πολίτες.
Η ερευνητική ομάδα, στην οποία συμμετέχουν και οι ερευνητές Άννα Καρκάνη, Γιάννης Σαΐτης, Κώστας Φιλιππόπουλος, Ευάγγελος Σπύρου και Αλέξανδρος Λιάσκος, έχει αναλάβει την καταγραφή, ανάλυση και κατηγοριοποίηση των πλημμυρών στην Ελλάδα από το 1886 έως το 2022.
