Αν και ιδανικός για σλάπστικ κωμωδία, με ευτράπελο πρόσωπο και ατημέλητα μαλλιά, μεγάλη μύτη, μικρά μάτια πίσω από χοντρούς μυωπικούς σκελετούς και ύφος χαζούλικο και σώμα κοντό, αδύναμο, καλυμμένο από φαρδιά, ένα νούμερο μεγαλύτερα ρούχα, να κρύβουν την έμφυτη νευρικότητά του, ο Γούντι Άλεν αποτελεί μία από τις πλέον σοβαρές εμβληματικές μορφές του παγκόσμιου κινηματογράφου. Στην μακρά καλλιτεχνική του πορεία, που εκτείνεται για πάνω από έξι δεκαετίες, ο διοπτροφόρος δημιουργός, όπως σημειώνει αφιέρωμα του ΑΠΕ-ΜΠΕ, κατάφερε να συνδυάζει, σε υψηλά επίπεδα, την κωμωδία με την κοινωνική κριτική, τις υπαρξιακές αναζητήσεις με τις προβληματικές ανθρώπινες σχέσεις, πάντα αυτοσαρκαστικά και με ένα χιούμορ, πολλές φορές δηλητηριώδες.
Ιδιοφυής, αυτοδίδακτος, πολλές φορές εμμονικός, εγωκεντρικός, πάντα στοχαστικός, αλλά και καυστικός, για τα στραβά και ανάποδα αυτού του κόσμου, ανήκει στον στενό κύκλο των αναγνωρίσιμων σκηνοθετών- αρκούν δυο πλάνα του και δυο κουβέντες των ηθοποιών του, με φανατικούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο, καταφέρνοντας να κρατηθεί σε μεγάλο βαθμό μακριά από τα χολιγουντιανά πρότυπα και συμβάσεις, γυρίζοντας τις περισσότερες ταινίες του στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη. Ταινίες, που όλες είχαν κάτι να πουν, να προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον, να αποτελούν γεγονός για τους κινηματογραφόφιλους.
Έχοντας στη διάθεσή του τους καλύτερους ηθοποιούς, που κάποτε έκαναν ουρά για ένα – έστω – ρολάκι στις ταινίες του, θα δει αρκετούς απ’ αυτούς να του γυρίζουν την πλάτη αρχικά, μετά από τις σοβαρές καταγγελίες της Μία Φάροου. Ωστόσο, σχετικά γρήγορα αυτό άλλαξε και πολλοί ηθοποιοί, ειδικά από την Ευρώπη, άρχισαν να «πείθονται» για μια συνεργασία μαζί του – ποιος δεν θα θελε στο βιογραφικό του ένα φιλμ με τον Γούντι;
Ο Γούντι Άλεν, που όσο και αν φαντάζει απίστευτο, για όλους τους σινεφίλ που μεγάλωσαν μαζί του και με τις ταινίες του, πιάνει τα 90 χρόνια, καθώς γεννήθηκε σαν σήμερα, το 1935. Αν και είναι δύσκολο ακόμη και τώρα να χαρακτηριστεί υπέργηρος, ένας άνθρωπος έτοιμος να μπει στον κήπο των… μελλοθανάτων, ο Άλεν συνεχίζει να είναι δραστήριος. Ο σεναριογράφος, ιδιότητα με την οποία μπήκε στον χώρο του θεάματος, σκηνοθέτης, ηθοποιός, παραγωγός, ενίοτε μουσικός της τζαζ και άλλα πολλά στην παραγωγικότατη ζωή του, με πάνω από 50 προσωπικές ταινίες, έχει αποκτήσει τον δικό του τόμο στην παγκόσμια ιστορία του σινεμά, με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον χαρακτήρα του, αλλά και για την ιδιαίτερη – αγαπησιάρικη – προσέγγισή του στη γυναικεία φύση.
Μπασκεμπολίστας για χάρη των κοριτσιών
Παιδί του μεγάλου «Κραχ», γεννημένος στο Μπρονξ, στις 30 Νοεμβρίου του 1935, από Εβραίους γονείς δεύτερης γενιάς, μιας τυπικής μέσης οικογένειας, μεγάλωσε με όλα τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά, αν και αργότερα ο ίδιος, απαντώντας αν είναι άθεος, είχε πει ότι «είμαι αντιπολίτευση στον Θεό». Η οικογένειά του, θα μετακομίσει στο Μπρούκλιν, μία γειτονιά μεταναστών, όπου τα καλοκαίρια έπαιζε στους δρόμους μπέιζμπολ, στο οποίο αναπάντεχα διέπρεπε, όπως και στο μπάσκετ, παρότι κοντούλης, ίσως γιατί ήταν ο μοναδικός τρόπος να εντυπωσιάσει τα κορίτσια, στα οποία είχε δείξει την αδυναμία του από πολύ νωρίς. Η δεύτερη αδυναμία του, ήταν το σινεμά – από τότε, ούτε τριών χρόνων μπόμπιρας, είδε τη «Χιονάτη» – που έγινε το δεύτερο σπίτι του ως παιδί και έφηβος.
Γράφοντας αστεία έναντι αμοιβής
Οι γονείς του, δεν τα πήγαιναν καλά και είχε μία τυπική σχέση με τη μητέρα του. Αρχικά πήγε σε εβραϊκό σχολείο, για οχτώ χρόνια και στη συνέχεια σε άλλα δημόσια σχολεία, ενώ από το Λύκειο Μίντγουντ πήρε το απολυτήριό του το 1953. Από τα 15 του χρόνια ανακάλυψε ότι είχε ταλέντο να γράφει αστεία, τα οποία τα έδινε σε έναν ατζέντη και αυτός τα πουλούσε σε εφημερίδες, έναντι 200 δολαρίων την εβδομάδα, πολλά περισσότερα από όσα έβγαζαν οι γονείς του.
Τολμηροί μονόλογοι
Μετά το Λύκειο, φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, σπουδάζοντας επικοινωνία και κινηματογράφο, ενώ λίγο μετά τα παράτησε αφού απέτυχε στο μάθημα παραγωγής. Ωστόσο, αυτό δεν τον πτόησε και συνέχισε να πουλά αστείες ατάκες σε συγγραφείς του Μπρόντγουεϊ και σε γνωστούς ερμηνευτές stand-up comedy, κάνοντας το πρώτο βήμα προς τον κινηματογράφο και ειδικά όταν οι ατζέντηδες τον έπεισαν να παίζει ο ίδιος τα αστεία που έγραφε.
Αν και στην αρχή δείλιασε, τελικά θα πειστεί και θα μπει στον χώρο της stand-up comedy, ερμηνεύοντας τολμηρούς μονολόγους, αυτοσαρκαστικά και απορρίπτοντας τις διαδεδομένες συμβάσεις, μπροστά σε ένα κατά βάση συντηρητικό κοινό. Η επιτυχία του ήταν τόσο μεγάλη, που γρήγορα θα γίνει περιζήτητος και θα του δοθεί η ευκαιρία να μπει στον κινηματογράφο ως σεναριογράφος.
Τα πάντα γύρω από το σεξ
Το 1965 θα γράψει το σενάριο της ξέφρενης κωμωδίας γύρω από το σεξ «Χαρέμι για Δύο», σε σκηνοθεσία Κλάιβ Ντόνερ και πρωταγωνιστές τον αμίμητο Πίτερ Σέλερς και τον σταρ Πίτερ Ο’Τουλ, ενώ κράτησε για τον εαυτό του έναν μικρό ρόλο. Θα συμμετάσχει το 1967 στο γνωστό «Casino Royale», ανάμεσα σε ιερά τέρατα του κινηματογράφου, από Πίτερ Σέλερς, Ντέιβιντ Νίβεν και Όρσον Γουέλς, μέχρι Ούρσουλα Άντρες και Τζον Χιούστον, ενώ δυο χρόνια μετά θα κάνει το ντεμπούτο του και ως σκηνοθέτης, στην αγαπημένη ξεκαρδιστική κωμωδία «Πάρε τα Λεφτά και Τρέχα». Θα ακολουθήσουν οι «Μπανάνες» και αμέσως μετά η τρομερή κωμωδία «Τα Πάντα Γύρω από το Σεξ», έχοντας δίπλα του και τους Τζιν Γουάιλντερ και Μπαρτ Ρέινολντς, μία ταινία που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και θα τον κάνει διεθνώς διάσημο ως κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα στη σάτιρα και το σλάπστικ.
Είναι η εποχή που θα απορρίψει τις σειρήνες του Χόλιγουντ, γνωρίζοντας ότι στη Μέκκα του κινηματογράφου, θεωρούνταν αδύνατο ο σκηνοθέτης να έχει τον πλήρη έλεγχο μίας ταινίας, κάτι αδιανόητο για τον Άλεν.
Το πρώτο αριστούργημα
Μετά τις αξιόλογες ταινίες του «Ο Υπναράς», «Ο Ειρηνοποιός» και την έξοχη πολιτική δραματική κωμωδία του «Η Βιτρίνα», γύρω από τη μαύρη λίστα που είχε επιβάλλει ο Μακαρθισμός σε καλλιτέχνες του Χόλιγουντ, θα έρθει και η πρώτη του μεγάλη στιγμή στην καριέρα, με το αριστουργηματικό «Νευρικός Εραστής», έχοντας δίπλα του ως συμπρωταγωνίστρια την αγαπημένη του και προσφάτως εκλιπούσα Ντάιαν Κίτον.
Ήταν το 1977, όταν το κοινό είχε αρχίζει να αντιλαμβάνεται πολύ καλύτερα το ιδιαίτερο πικρό χιούμορ του Άλεν, αλλά και η Ακαδημία που θα του δώσει το πρώτο Όσκαρ σκηνοθεσίας και σεναρίου.
Μανχάταν
Το 1979 θα παρουσιάσει ακόμη ένα αριστούργημά του, το «Μανχάταν», υποψήφιο για τρία Όσκαρ (ανάμεσά τους και εκείνο του πρωτότυπου σεναρίου για τον ίδιο) και θα καταστήσει τη Νέα Υόρκη ως την πιο κινηματογραφική πόλη, την οποία απεικόνισε ο Άλεν σε ένα υπέροχο ασπρόμαυρο σινεμασκόπ, σε φωτογραφία Γκόρντον Γουίλις και υπό τους ήχους του Γκέρσουιν, ενώ ανεπανάληπτης ομορφιάς είναι το πλάνο με το παγκάκι μπροστά στη γέφυρα Queensboro.
Το δράμα των σχέσεων και του ανικανοποίητου, καλύπτεται με τα χιουμοριστικά ευφυολογήματά του, η ταινία σπάει τα ταμεία και μαζί τον καθιστά ως έναν από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της γενιάς του, σε μια εποχή, που η ανάδειξη μεγάλων δημιουργών στην Αμερική ήταν πρωτοφανής.
Η πληγωμένη φήμη και το έργο του
Όλα τα υπόλοιπα για τον Γούντι Άλεν είναι λίγο πολύ γνωστά. Η τραγικής κατάληξης, για τον ίδιο, σχέση του με την Μία Φάροου και οι δικαστικές διαμάχες που πλήγωσαν τη φήμη του, τα αμέτρητα βραβεία, τα Όσκαρ, η αναγνώριση από συναδέλφους του και βεβαίως η απόδειξη του ανεξάντλητου ταλέντου και ευφυίας του, δηλαδή οι ταινίες του.
Τι να πρωτοθυμηθούμες; Το πρωτότυπο «Ζέλιγκ» (1983), το υπέροχο γράμμα στο σινεμά με «Το Κόκκινο Ρόδο του Καϊρου» (1985), το οικογενειακό μπλέξιμο στο υπέροχο «Η Χάνα και οι Αδελφές της» (1985), το νοσταλγικό «Μέρες Ραδιοφώνου» (1987), το καυστικό «Απιστίες και Αμαρτίες» (1989), το συνταρρακτικό ρεαλιστικό δράμα «Άλις» (1989), το μυστηριώδες «Σκιές και Ομίχλη» (1992), το ιδιοσυγκρασιακό «Παντρεμένα Ζευγάρια» (1992), το αιχμηρό για τα θεατρικά παρασκήνια «Σφαίρες Πάνω από το Μπρόντγουεϊ» (1994), το σόκιν «Ακαταμάχητη Αφροδίτη» (1995), το τρισχαριτωμένο βενετσιάνικης αντίληψης «Όλοι Λένε σε Αγαπώ» (1996), το ατακαδόρικο «Διαλύοντας τον Χάρι» (1997), το χαβαλεδιάρικο «Η Κατάρα του Πράσινου Σκορπιού» (2001), το θαυμαστό και φιλοσοφημένο «Match Point» (2005), το κοφτερά ειρωνικό και ξεκαρδιστικό «Vicky Cristina Barcelona», το μποέμ «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» (2011), το ρωμαϊκά κεφάτο «Στη Ρώμη με Αγάπη» (2012), το απολαυστικά πικρό και ανάλαφρα σατιρικό «Η Θλιμμένη Τζασμίν» (2013), το ρομαντικά σπιρτόζικο «Μαγεία στο Σεληνόφως» (2014), το στυλάτο «Café Society» ή μία από τις τελευταίες του δημιουργίες, το μεστό και ελαφρώς μελαγχολικό «Μια Βροχερή Μέρα στη Νέα Υόρκη»;
Σίγουρα όλα τα φιλμ ήταν παιδιά του, εκτός βεβαίως από εκείνα που υιοθέτησε με την Μία Φάροου. Ο Γούντι Άλεν, που είχε πάντα μία απάντηση για όλα: «το σεξ», σε ερώτηση για το αν θέλει να γίνει αθάνατος, είχε απαντήσει ότι «θέλω να γίνω αθάνατος με το να μην πεθάνω». Λάθος απάντηση. Θα μείνει αθάνατος για τις ταινίες του και μόνο.
