Στόχος της νέας αρχιτεκτονικής άμυνας είναι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις να μπορούν σε μόλις τρεις μέρες εν καιρώ ειρήνης και σε έξι ώρες σε συνθήκες κρίσεις να διασχίσουν τα σύνορά τους – «Δεν μπορείς να υπερασπιστείς μια ήπειρο, αν δεν μπορείς να τη διασχίσεις», τόνισε ο επίτροπος Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού Απόστολος Τζιτζικώστας
Την ώρα που η Μόσχα εντείνει τις υβριδικές της επιθέσεις, με τελευταίο παράδειγμα το σαμποτάζ στις σιδηροδρομικές γραμμές της Πολωνίας, που η Βαρσοβία χαρακτήρισε «κρατική τρομοκρατία», η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται σε μια από τις βαθύτερες μεταρρυθμίσεις στην αμυντική της δομή.
Όπως γράφει ο Βασίλης Σκουλαράκος στην εφημερίδα Political, η παρουσίαση στις Βρυξέλλες τού νέου πλαισίου στρατιωτικής κινητικότητας -η λεγόμενη «στρατιωτική Σένγκεν»- σηματοδοτεί μια αποφασιστική στροφή: από τη βραδύτητα και τον κατακερματισμό σε μια Ευρώπη που μπορεί να αντιδράσει άμεσα, ενιαία και αποτελεσματικά.
«Δεν μπορείς να υπερασπιστείς μια ήπειρο, αν δεν μπορείς να τη διασχίσεις», τόνισε κατά την παρουσίαση του σχεδίου ο επίτροπος Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού Απόστολος Τζιτζικώστας, συνοψίζοντας με μια φράση την ουσία της μεταρρύθμισης.
Ενιαίοι οι νέοι κανόνες σε όλα τα κράτη-μέλη
Η «στρατιωτική Σένγκεν» φιλοδοξεί να κάνει για τη στρατιωτική κινητικότητα ό,τι έκανε η Συμφωνία Σένγκεν για την ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών, να καταργήσει εμπόδια, καθυστερήσεις και γραφειοκρατία.
Η νέα πραγματικότητα δεν αφορά μόνο την ταχύτητα αλλά μια συνολική αλλαγή φιλοσοφίας. Η Ευρώπη επιχειρεί να εξαλείψει το μωσαϊκό κανόνων που καθυστερούσε τις στρατιωτικές μετακινήσεις: τελωνειακές άδειες που εκδίδονταν έπειτα από 30 ή 45 μέρες, διαφορετικά όρια βάρους και διαστάσεων στους οδικούς άξονες, απαγορεύσεις μετακινήσεων τα Σαββατοκύριακα και στις αργίες, ακόμη και ασυμβατότητες στις διαδικασίες για επικίνδυνα υλικά.
Οι νέοι κανόνες θα είναι ενιαίοι σε όλα τα κράτη-μέλη, εξασφαλίζοντας ότι μια μετακίνηση από τη Γαλλία στη Ρουμανία δεν θα εξαρτάται πλέον από διαφορετικά εθνικά καθεστώτα ή από το αν μια γέφυρα μπορεί να αντέξει το βάρος ενός άρματος.
Στόχος είναι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις να μπορούν σε μόλις τρεις μέρες εν καιρώ ειρήνης και σε έξι ώρες σε περιόδους έκτακτων αναγκών να επιτρέπουν σε ευρωπαϊκά στρατιωτικά στρατεύματα να διασχίσουν τα σύνορά τους. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο στρατεύματα αλλά και βαρέα οχήματα, άρματα μάχης, UAV, ανταλλακτικά, πυρομαχικά και κρίσιμα συστήματα διοίκησης και ελέγχου.
«Σήμερα για να μετακινήσουμε στρατιωτικό εξοπλισμό και στρατεύματα από, ας πούμε, δυτικά προς ανατολικά χρειάζονται μήνες», τόνισε ο κ. Τζιτζικώστας. «Οι ρωσικές επιθέσεις στις κρίσιμες υποδομές αυξάνονται. Οι ένοπλες δυνάμεις πρέπει να βρίσκονται στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή», διεμήνυσε η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας, σε μια προσπάθεια να καταστήσει σαφές πως η ύπαρξη ενός ενιαίου πλαισίου στρατιωτικής μετακίνησης δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα.
Κολοσσιαία επένδυση
Παράλληλα, η ΕΕ εισέρχεται σε μια φιλόδοξη φάση αναβάθμισης των υποδομών της. Το σχέδιο περιλαμβάνει 500 έργα σε όλη την Ευρώπη -δρόμους, γέφυρες, σήραγγες, σιδηροδρομικές γραμμές, λιμάνια, αεροδρόμια- τα οποία θα πρέπει να μπορούν να υποστηρίξουν τη μετακίνηση βαρέων στρατιωτικών οχημάτων.
«Γνωρίζουμε πλέον πού είναι τα κενά. Γνωρίζουμε τα hotspots. Και τώρα πρέπει να δράσουμε», υπογράμμισε ο Έλληνας επίτροπος, σημειώνοντας ότι το 80% των έργων θα βελτιώσει ταυτόχρονα και τις πολιτικές μεταφορές. «Κάθε ευρώ που επενδύουμε σε υποδομές διπλής χρήσης είναι μια επένδυση στην ασφάλεια, στην οικονομία και στην κοινωνία μας», είπε χαρακτηριστικά.
Η χρηματοδότηση του εγχειρήματος βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης. Μέχρι το 2030 η ΕΕ προγραμματίζει:
* 18 δισ. ευρώ από το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο.
* 17 δισ. ευρώ από το CEF (Connecting Europe Facility).
* Πρόσθετους πόρους από το πρόγραμμα SAFE και τα εθνικά προγράμματα.
* Ενεργοποίηση της ΝΑΤΟϊκής συμφωνίας για αύξηση 5% στις αμυντικές δαπάνες.
Το συνολικό κόστος φτάνει τα 100 δισ. ευρώ, αλλά, όπως ανέφερε ο κ. Τζιτζικώστας, «αν δεν επενδύσουμε τώρα, θα πληρώσουμε ακριβότερα αργότερα. Το 2030 είναι πολύ κοντά και οι απειλές είναι υπαρκτές».
Νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική άμυνας
Κομβικό στοιχείο της στρατιωτικής Σένγκεν είναι η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού αλληλεγγύης. Κάθε κράτος-μέλος θα δηλώνει τι μπορεί να προσφέρει -μεταφορικά μέσα, υποδομές, προσωπικό- και αυτές οι δυνατότητες θα είναι διαθέσιμες για το σύνολο της ΕΕ.
Με αυτό τον τρόπο για πρώτη φορά δημιουργείται ένας πραγματικός ευρωπαϊκός χάρτης στρατιωτικής κινητικότητας, όπου οι δυνάμεις μπορούν να ενεργοποιηθούν άμεσα και όχι κατά περίπτωση.
Είναι προφανές λοιπόν πως η «στρατιωτική Σένγκεν» δεν αποτελεί απλώς ένα τεχνικό σχέδιο αλλά την πρώτη σοβαρή απόπειρα της ΕΕ να αποκτήσει πραγματική επιχειρησιακή ευελιξία. Σε έναν κόσμο όπου οι απειλές εξελίσσονται μέσα σε ώρες, όχι μήνες, η δυνατότητα μετακίνησης στρατευμάτων εντός έξι ωρών μπορεί να καθορίσει το αποτέλεσμα μιας κρίσης.
Με τη στρατιωτική Σένγκεν η Ευρώπη κάνει το βήμα που απέφευγε δεκαετίες: χτίζει τις προϋποθέσεις για μια κοινή, γρήγορη και αποτελεσματική άμυνα απέναντι σε κάθε απειλή.
