Στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας. Ενώ μας προσφέρουν αμέτρητες δυνατότητες για ενημέρωση, επικοινωνία, και ψυχαγωγία, δυστυχώς δεν είναι λίγες οι φορές που λειτουργούν ως ένα πεδίο υπερβολής, παραπληροφόρησης και έντασης.
Η δύναμη λοιπόν των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι αδιαμφισβήτητη. Από ένα μικροσυμβάν ή από ένα αθώο σχόλιο, τα πάντα μπορούν να ανατιναχτούν σε τεράστιες διαστάσεις. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενεργούν ως μεγεθυντικοί φακοί που όχι μόνο πολλαπλασιάζουν την προσοχή σε ένα ζήτημα αλλά και τη διογκώνουν πέραν την αληθινής της διάστασης. Μια μικρή λοιπόν λεπτομέρεια (ο ψύλλος) γίνεται η αφετηρία μιας διαδικασίας σταδιακών διογκώσεων, μέχρι που να καταλήξουμε στον υπερμεγέθη κάμηλον -μια ανησυχητική κατάσταση που χρήζει επειγόντως διάγνωσης και διόρθωσης.
Ένα μικρό συμβάν λοιπόν μπορεί τελικά να πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Μέσα από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το X (τέως Twitter), το Instagram, το Facebook και άλλες, οι χρήστες αναπαράγουν, σχολιάζουν, μεγεθύνουν και πολλές φορές προσθέτουν αχρείαστη δραματικότητα. Ο ψύλλος γίνεται κάμηλος, καθώς κάθε πτυχή αναλύεται, διογκώνεται και συχνά παραποιείται για να ταιριάξει με μία από τις πολλές και διάφορες αφηγήσεις που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.
Η υπερβολή συχνά έχει κόστος. Ένα πολύ μικρό θέμα που διογκώνεται (ο ψύλλος που τον κάμνουν κάμηλον, όπως λέμε στην Κύπρο) μπορεί να επισκιάσει ή και ακόμα να εκτοπίσει τυχόντα σοβαρά και σημαντικά ζητήματα. Από ένα μικρό πρόβλημα τα πάντα μπορούν να εκραγούν σε αστρονομικές διαστάσεις. Στα όντως υπαρκτά στοιχεία συχνά προστίθενται ανύπαρκτες φαντασιώσεις και ονειρώξεις.
Οι πιο πάνω αδικαιολόγητες καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν σοβαρό ψυχολογικό στρες. Αυτό το άγχος μάς στερεί την ευκαιρία να σκεφτούμε ψύχραιμα και να εξετάσουμε ορθολογιστικά και σε βάθος τα γεγονότα, όπως έχει διδάξει και η Στωική Σχολή της φιλοσοφίας, ιδρυτής της οποίας ήταν ο Κύπριος Ζήνων ο Κιτιεύς (334 πΧ – 262 πΧ).
Όλα τα παραπάνω έχουν σε αρκετά μεγάλο βαθμό συζητηθεί και μελετηθεί ακόμα και από πανεπιστημιακούς ερευνητές. Στο σημείο αυτό, ωστόσο, θέλω να επισημάνω ένα συγκεκριμένο ζήτημα, που ανήκει στην ίδια κατηγορία και είναι τόσο σοβαρό όσο και τα αναφερθέντα, αλλά δυστυχώς έχει αδικαιολόγητα παραμεληθεί.
Ο τρόπος που τα social media ενισχύουν την τάση να δημιουργούμε ψευδείς, εξιδανικευμένες εικόνες για τον εαυτό μας και τη ζωή μας. Πολλοί άνθρωποι, σκόπιμα ή όχι, προβάλλουν, μέσω των κοινωνικών δικτύων, μια ανακριβή και παραπλανητική εικόνα για τους εαυτούς τους. Επίσης, πάρα πολύ λίγοι άνθρωποι φαίνεται να νοιάζονται για τη μόρφωση και τις ηθικές αξίες των συνανθρώπων τους. Αντιθέτως, το κύριο ενδιαφέρον τους φαίνεται να είναι η εξωτερική εμφάνιση και η επίδειξη υλικού πλούτου -κατά πόσον είναι όμορφοι, καλοντυμένοι, κομψοί, λεπτοί και λεφτάδες.
Επιπλέον, η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων στις εξόδους τους έχει κύριο σκοπό όχι να ψυχαγωγηθούν πραγματικά, αλλά να ιδωθούν, να φωτογραφηθούν, να δικτυωθούν και να επιδείξουν τα νέα και ακριβά τους αποκτήματα (ενδυμασία, κινητά τηλέφωνα, αυτοκίνητα κ.λπ.). Για αυτό, η δημόσια προβολή της φυσικής, διανοητικής και πνευματικής υπόστασής τους συχνά δεν αντανακλά τον αληθινό τους εαυτό, αλλά αποκλίνει σημαντικά από την πραγματικότητα.
Με τον ίδιο τρόπο, κάποια ασήμαντα θέματα γίνονται σοβαρά, καταπιεστικά, και ενίοτε ανυπόφορα προβλήματα, ιδιαίτερα στους επηρεασμένους και ευαίσθητους έφηβους. Μια μικρή ατέλεια στην εμφάνιση ή μια περιστασιακή ανησυχία, όταν αναπαράγεται συνεχώς, μπορεί να διογκωθεί και να εξελιχθεί σε μια ψυχολογική επιβάρυνση που καταστρέφει την καθημερινότητα του ατόμου. Έτσι, και πάλι «κάμνουμε τον ψύλλον κάμηλον».
Αν καταφέρουμε να αντισταθούμε στον πειρασμό να «κάμνουμε τον ψύλλον κάμηλον», μπορούμε να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να ζούμε σε μεγαλύτερη αρμονία με την πραγματικότητα. Εστιάζοντας στο ουσιαστικό, αντί να μένουμε προσκολλημένοι στις υπερβολές και στις παραμορφώσεις που προσφέρει ο κόσμος του διαδικτύου, μπορούμε να οδηγηθούμε σε μια πιο ισχυρή και υγιή αντίληψη για τον κόσμο γύρω μας. Η αποδοχή της πραγματικότητας, χωρίς να την υπερβάλλουμε ή να την παραποιούμε, είναι το κλειδί για μια ζωή γεμάτη ηρεμία και ουσιαστική γαλήνη.
του Λύσανδρου Λυσάνδρου
