Μεγαλωμένος στα Ανώγεια, με τη λύρα να γίνεται φωνή ψυχής και γέφυρα μνήμης, ο Βασίλης Σκουλάς έμαθε από νωρίς πως η μουσική δεν είναι μόνο τέχνη, αλλά πατρίδα που κουβαλάς μέσα σου.
Στα ταξίδια του σε όλον τον κόσμο είδε Έλληνες της διασποράς να δακρύζουν ακούγοντας τους ήχους του, κι εκεί κατάλαβε τη δύναμη της παράδοσης: να ενώνει, να παρηγορεί, να ξυπνά νοσταλγίες. Αυτήν ακριβώς τη δύναμη καταγράφει και στην αυτοβιογραφία του «Στο μετερίζι της ανθρωπιάς», ένα βιβλίο που δεν είναι απλώς αφήγηση, αλλά μαρτυρία ζωής, όπου το γέλιο και το δάκρυ συμπορεύονται, φωτίζοντας τα μονοπάτια μιας πολύχρονης πορείας.
Με αφορμή την κυκλοφορία του, ο σπουδαίος καλλιτέχνης ετοιμάζει μια μοναδική εμφάνιση το Σάββατο 11 Οκτωβρίου στον Σταυρό του Νότου, πλαισιωμένος από τους συνεργάτες του, σε μια βραδιά γεμάτη συγκίνηση και μουσικές μνήμες. Την εκδήλωση προλογίζει ο Νίκος Θρασυβούλου, ενώ αποσπάσματα από την έκδοση διαβάζουν ο τραγουδοποιός Κώστας Λειβαδάς και ο στιχουργός Κώστας Φασουλάς.
Η πρώτη εικόνα που σας έρχεται στο νου όταν θυμάστε τα παιδικά σας χρόνια;
Η μυρωδιά του ξύλου στο τζάκι, οι φωνές του χωριού και οι μαντινάδες που αντηχούσαν στ’ Ανώγεια. Ήταν όλα απλά, αλλά γεμάτα ψυχή.
Στα 16 σας καταξιωθήκατε ως λυράρης. Η μεγαλύτερη πρόκληση εκείνης της εποχής;
Ήταν να μπορέσω να σταθώ με σεβασμό απέναντι στην παράδοση, να μην προδώσω το άκουσμα που μεγάλωσα μ’ αυτό. Δεν με ένοιαζε η καταξίωση, με ένοιαζε να κρατήσω ζωντανό τον ήχο της Κρήτης.
Έχετε ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο εκπροσωπώντας την Κρήτη. Ποια στιγμή από τις εμφανίσεις σας στο εξωτερικό σάς έχει μείνει αξέχαστη;
Σε όλα τα μέρη του εξωτερικού, από την Αυστραλία, τον Καναδά και την Αμερική μέχρι την Νότιο Αφρική και την Ευρώπη, η νοσταλγία ήταν πάρα πολύ έντονη στον ελληνισμό. Οταν Έλληνες είχαν χρόνια να δουν τον τόπο τους δάκρυζαν ακούγοντας τη λύρα, κατάλαβα τι σημαίνει να κουβαλάς πατρίδα μέσα στη μουσική.
Το Ηρώδειο αποτέλεσε «σταθμό» στη μεγάλη και μακροχρόνια καριέρα σας. Πώς ζήσατε εκείνες τις δύο μοναδικές βραδιές;
Το Ηρώδειο δεν είναι απλώς μια σκηνή∙ είναι μνήμη και ιστορία μαζί. Όταν ανέβηκα εκείνες τις δυο νύχτες, ένιωσα πως η φωνή μου δεν ήταν μόνη της∙ κρατούσε συντροφιά η Κρήτη, τα βουνά μου, οι άνθρωποι που με στήριξαν μια ζωή. Ήτανε συγκίνηση βαθιά, να βλέπεις το κοινό να γίνεται ένα με το τραγούδι, να αγκαλιάζει τον μόχθο και την αγάπη τόσων χρόνων. Εκεί κατάλαβα καλύτερα από ποτέ την είσπραξη της πολύχρονης διαδρομής μου – σαν να μαζεύτηκαν όλα τα βιώματα κι έγιναν μια ευχή, να συνεχίσουμε το ταξίδι με την ίδια ψυχή.
Τι σας ώθησε να γράψετε τώρα την αυτοβιογραφία σας «Στο μετερίζι της ανθρωπιάς» και όχι νωρίτερα;
Ήρθε η ώρα. Έπρεπε να περάσουν τα χρόνια, να κατασταλάξουν οι εμπειρίες. Δεν βιάστηκα· γιατί η μνήμη θέλει τον χρόνο της για να γίνει αλήθεια και όχι μόνο αφήγηση.
Τι σημαίνει για εσάς αυτό το «μετερίζι»;
Είναι το χρέος του ανθρώπου να στέκεται όρθιος, να κρατάει την ανθρωπιά του μέσα στις δυσκολίες. Το μετερίζι δεν είναι μόνο του πολέμου· είναι και της ψυχής.
Μοιράζεστε γεγονότα, ιστορίες και στιγμές που μέχρι σήμερα δεν έχετε αποκαλύψει;
Ναι, γιατί κάποια πράγματα τα λες μόνο όταν νιώσεις έτοιμος. Κι ένιωσα ότι τώρα είναι καιρός να τα καταθέσω.
Υπήρξε κεφάλαιο που με δυσκολία γράψατε λόγω μεγάλης συγκίνησης;
Ναι, είναι αλήθεια πως υπήρξαν κεφάλαια που με βάραιναν πολύ καθώς τα έγραφα. Ιδιαίτερα εκείνα που ξαναζωντάνευαν μνήμες από αγαπημένους ανθρώπους που δεν βρίσκονται πια κοντά μου. Εκεί, η πένα σταματούσε, γιατί η συγκίνηση γινόταν βουνό. Μα αυτές οι στιγμές είναι μέρος της αλήθειας μου∙ γιατί κάθε διαδρομή έχει τις δυσκολίες της, κι αυτές αφήνουν το πιο βαθύ αποτύπωμα. Γι’ αυτό κι η αυτοβιογραφία δεν είναι μόνο αφήγηση, είναι κι η είσπραξη της πολύχρονης πορείας, με το γέλιο και το δάκρυ μαζί.
Ποια ιστορία από τα Ανώγεια θα θέλατε να μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη των αναγνωστών;
Η δύναμη των ανθρώπων τους. Παρά τις καταστροφές, σηκώθηκαν ξανά και ξανά. Αυτή η περηφάνια είναι η ψυχή του τόπου. Αν έπρεπε να διαλέξετε μία ιστορία από τη ζωή σας που θα μπορούσε να γίνει ταινία, ποια θα ήταν; Ίσως η διαδρομή ενός παιδιού από τα Ανώγεια που βρέθηκε να παίζει για τον κόσμο. Όχι για τη φήμη, αλλά για να πει με μουσική την αλήθεια του τόπου του.
Κάποιος που δεν γνωρίζει τη μουσική σας, τι θα θέλατε να κρατήσει για εσάς -μέσα από την έκδοση- ως άνθρωπο;
Η είσπραξη της πολύχρονης διαδρομής μου είναι να ξέρω πως δεν πρόδωσα τις ρίζες μου, πως έμεινα κοντά στους ανθρώπους και στην παράδοση που με γέννησε. Αυτή είναι η στάση ζωής μου: να στέκομαι όρθιος, με το τραγούδι για στήριγμα και την αγάπη του κόσμου για φως, κι όσο αντέχει η ψυχή, να συνεχίζω το ταξίδι με ευγνωμοσύνη.
Πώς θα θέλατε να διαβάσει ο νέος Κρητικός τη δική σας διαδρομή; Ως παράδειγμα, ως έμπνευση ή ως αφήγηση μνήμης;
Το μήνυμα πως η ζωή θέλει αγώνα, μα και καθαρή ψυχή. Να τιμά τις ρίζες του, να στέκεται όρθιος μπροστά στις δυσκολίες, και να συνεχίζει το ταξίδι με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Αν έπρεπε να αφήσετε μια μόνο συμβουλή στους νέους λυράρηδες και τραγουδιστές, ποια θα ήταν; Να σέβονται την παράδοση, να παίζουν με την ψυχή τους και όχι για το χειροκρότημα. Κι ακόμη, να μην βιάζονται γιατί κάθε διαδρομή θέλει τον χρόνο της. Αν περπατήσουν με υπομονή, με ταπεινότητα και μεράκι, τότε η λύρα θα τους ανταμείψει και το τραγούδι τους θα μείνει αληθινό.
