Ο «σουλτάνος» προσπαθεί να πλασαριστεί ως το νέο «στήριγμα» του σιιτικού άξονα,
στέλνοντας σήμα σε τρομοκρατικές οργανώσεις πως η «τουρκική αγκαλιά» είναι ανοιχτή
Καθώς η Μέση Ανατολή βυθίζεται στο χάος του πολέμου, η Τουρκία επιχειρεί να αναδειχθεί σε κυρίαρχο περιφερειακό παίκτη, εκμεταλλευόμενη τη ρευστότητα και την αστάθεια που προκαλούν οι συγκρούσεις.
Ο πόλεμος Ισραήλ – Ιράν, ο διαρκής ρωσο-ουκρανικός πόλεμος και η απειλή σύγκρουσης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν συνθέτουν μια διεθνή σκηνή όπου ο πραγματικός κερδισμένος είναι όποιος ξέρει να κινείται στα κενά της ισχύος. Και η αλήθεια είναι πως η Άγκυρα δείχνει να γνωρίζει πολύ καλά αυτό το παιχνίδι.
Ο πρόεδρος Ερντογάν υιοθετεί πλέον ανοιχτά μια πολιτική καιροσκοπισμού. Πίσω από τη ρητορική περί «ειρήνης» και «μεσολάβησης», υποβόσκει ένας στόχος, που δεν είναι άλλος από το να καλυφθεί το κενό που θα αφήσει το Ιράν, αν αποδυναμωθεί μετά τη σύγκρουση με το Ισραήλ.
Στην… αναμπουμπούλα χαίρεται!
Ο Ερντογάν προσπαθεί να πλασαριστεί ως το νέο «στήριγμα» του σιιτικού άξονα, στέλνοντας σήμα σε τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούθι, πως η «τουρκική αγκαλιά» είναι ανοιχτή. Πλασάρεται ως ο «πατερούλης» των απανταχού Μουσουλμάνων, ένα όραμα -μεταξύ άλλων- που είχε ο Τούρκος πρόεδρος από την πρώτη μέρα που ανέβηκε στον προεδρικό θώκο.
Το μήνυμα προς το Ιράν και τους παρακρατικούς του βραχίονες είναι σαφές: Η Τουρκία είναι έτοιμη να αναλάβει το ρόλο του πολιτικού και στρατηγικού προστάτη του αντιισραηλινού μετώπου. Όταν καταγγέλλει το Ισραήλ με όρους που «φλερτάρουν» με τον ωμό αντισημιτισμό ή ανοίγει διαύλους με οργανώσεις που η Δύση θεωρεί τρομοκρατικές, δεν το κάνει από ιδεολογία αλλά από στρατηγικό υπολογισμό. Η Τουρκία δεν στοχεύει μόνο να υποκαταστήσει το Ιράν… στοχεύει να καταστεί ηγέτης του ισλαμικού κόσμου.
Η Δύση αμήχανη και άβουλη
Η ανοχή των δυτικών ηγεσιών, ωστόσο, είναι εξίσου προβληματική με τη στάση της Άγκυρας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζεται για ακόμη μια φορά διστακτική, αργοκίνητη και δέσμια εσωτερικών αντιφάσεων. Αντί να διαγνώσει την τουρκική αναθεωρητική απειλή, συνεχίζει να φέρεται στην Τουρκία ως «εταίρο», έστω και υπό επιτήρηση, ενώ θα έπρεπε να την αντιμετωπίζει ως παράγοντα αποσταθεροποίησης.
Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, παλινδρομούν μεταξύ της διαχρονικής στρατηγικής της «κράτησης» της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο και της παραδοχής ότι ο Ερντογάν έχει ακολουθήσει δική του, αυτόνομη πορεία, ενώ οι «βρόμικες» δουλειές που του αναθέτουν στην ευρύτερη περιοχή τον καθιστούν από «χρήσιμο ηλίθιο» σε ισχυρό περιφερειακό παράγοντα.
Δυστυχώς, αυτό που διαφεύγει από πολλούς δυτικούς αναλυτές είναι ότι η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται πλέον να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό ή ευρωατλαντικό πλαίσιο. Τουναντίον, χρησιμοποιεί τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και τις σχέσεις της με την ΕΕ ως εργαλείο διαπραγμάτευσης και εκβιασμού.
Τρίγωνο «κόλαση»
Η παγκόσμια σταθερότητα βρίσκεται πλέον στα χέρια τριών ηγετών που όχι απλώς δεν συμμερίζονται τις αξίες του Διεθνούς Δικαίου, αλλά τις θεωρούν εμπόδιο για την επιβολή της εξουσίας τους. Τραμπ, Πούτιν, Ερντογάν αποτελούν ένα επικίνδυνο γεωπολιτικό τρίγωνο που δεν έχει ως κοινό παρονομαστή τη συνεργασία, αλλά τη σύγκρουση, την αναθεώρηση συνόρων και την απόλυτη περιφρόνηση προς κάθε έννοια θεσμικής ισορροπίας.
Ο Τραμπ δεν κρύβει πλέον τίποτα. Αντιμετωπίζει τη Δύση σαν ιδιωτική του εταιρεία, όπου οι «πιστοί» ανταμείβονται και οι «ανεπιθύμητοι» εξοστρακίζονται. Δεν επιδιώκει συναίνεση, αλλά υποταγή.
Η Ευρώπη, αντί να θορυβηθεί, συνεχίζει να κρύβεται πίσω από ανούσιες διακηρύξεις και θεσμική ακαμψία. Κανένα plan B, καμία στρατηγική αυτονομίας – μόνο αναμονή και φόβος. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν αντλεί δύναμη από την παράταση της σύγκρουσης. Η Ουκρανία δεν είναι μόνο στόχος, είναι εργαλείο – για να διχάσει τη Δύση, να στραγγίξει το ΝΑΤΟ και να διατηρήσει τη Ρωσία σε ρόλο παγκόσμιου παίκτη μέσω του χάους. Το Κρεμλίνο δεν έχει απολύτως καμία πρόθεση για ειρήνη, η σύγκρουση είναι το πολιτικό του οξυγόνο.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, εν τω μεταξύ, έχει απαλλαγεί από κάθε είδους φραγμό. Μέσα από τη συστημική καταστολή, τον εθνοθρησκευτικό λαϊκισμό και την υστερία περί «τουρκικής αποστολής στον μουσουλμανικό κόσμο», χτίζει τη φιλοδοξία του να γίνει ο ηγέτης όλων των Μουσουλμάνων, όχι μόνο στην Ανατολή αλλά και στη Δύση. Ενισχύει σχέσεις με τη Χαμάς, νομιμοποιεί το πολιτικό Ισλάμ και επιδιώκει να φορέσει τον μανδύα του περιφερειακού «χαλίφη».
Ο κόσμος αλλάζει και η ΕΕ… κοιμάται
Το μεγαλύτερο πρόβλημα; Δεν υπάρχει αντίβαρο. Η Ευρώπη έχει χάσει τη στρατηγική της αυτοεκτίμηση. Οι Βρυξέλλες σιωπούν από φόβο. Το Παρίσι χάνει επιρροή. Το Βερολίνο κάνει «business as usual». Και οι υπόλοιποι μιλούν για «ειρηνευτικές πρωτοβουλίες», ενώ ο κόσμος καίγεται.
Αυτό το γεωπολιτικό τρίγωνο της εκτροπής -Τραμπ με την ωμή του ηγεμονία, Πούτιν με την αμείλικτη γεωστρατηγική του βία, Ερντογάν με τον φανατισμό και τη διείσδυση- αποτελεί την πιο σοβαρή απειλή για τη διεθνή τάξη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Η λογική της ισορροπίας τρόμου δεν υπάρχει πια. Οι συμμαχίες είναι χαλαρές. Οι θεσμοί υποχωρούν. Και η Τουρκία σπεύδει να γεμίσει τα κενά, υποδυόμενη τον διαμεσολαβητή, ενώ στην πραγματικότητα προετοιμάζεται για την επόμενη σύγκρουση.
Μπορεί να εμφανίζεται σήμερα ως η μοναδική χώρα που «επιβιώνει» από το χάος. Όμως η μακροχρόνια στρατηγική της περιέχει τα σπέρματα της αποσταθεροποίησης. Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει οικοδομήσει ένα αυταρχικό καθεστώς, που χρειάζεται διαρκώς εχθρούς για να διατηρείται εν ζωή. Η αντικατάσταση του Ιράν, αν συμβεί, δεν θα σημάνει την ηγεμονία της Τουρκίας. Θα σημάνει την αρχή μιας νέας περιόδου εντάσεων, αυτήν τη φορά με έναν πιο απρόβλεπτο και φιλόδοξο παίκτη. Και για αυτό θα πρέπει να προετοιμαστεί και η Ελλάδα.
του Βασίλη Σκουλαράκου
