«Διαμορφώνουμε ένα νέο εκπαιδευτικό τοπίο,
που δεν υπηρετεί μόνο τη σημερινή πραγματικότητα, αλλά απαντά και στις προκλήσεις του αύριο»
Σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στο «Π», ο υφυπουργός Παιδείας Νίκος Παπαϊωάννου μιλάει για το ζήτημα που κυριαρχεί στην πολιτική επικαιρότητα τις τελευταίες ημέρες, τον ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά και για όλα τα «καυτά» ζητήματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, όπως είναι η ασφάλεια στα πανεπιστήμια, η διαγραφή των αιώνιων φοιτητών και η ίδρυση ξένων μη κρατικών πανεπιστημίων, η οποία θα ξεκινήσει το επόμενο ακαδημαϊκό έτος.
Τις τελευταίες εβδομάδες μονοπωλεί το ενδιαφέρον της δημόσιας σφαίρας το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, το οποίο έφερε και έναν «μίνι ανασχηματισμό». Έχει προκαλέσει τριγμούς στην κυβέρνηση και στο έργο της όλο αυτό;
Είναι γεγονός ότι το θέμα αυτό απασχολεί έντονα τη δημόσια συζήτηση. Ωστόσο, θέλω να είμαι ξεκάθαρος: Η κυβέρνηση συνεχίζει απρόσκοπτα το έργο της, με προσήλωση στη στήριξη της κοινωνίας, στην ενίσχυση της ανάπτυξης και τη διασφάλιση της διαφάνειας σε κάθε επίπεδο. Ο πρωθυπουργός προχώρησε άμεσα στις απαραίτητες κινήσεις, δείχνοντας ότι δεν υπάρχουν «άβατα» και ότι δεν κάνουμε καμία έκπτωση σε ζητήματα ηθικής τάξης και θεσμικής λειτουργίας. Η Δικαιοσύνη έχει ήδη αναλάβει τον ρόλο της και θα πέσει άπλετο φως σε κάθε πτυχή της υπόθεσης. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έχει αποδείξει ότι δεν φοβάται την αλήθεια. Αντιθέτως, λειτουργεί με θεσμική σοβαρότητα και ευθύνη. Οι όποιες «σκιές» διερευνώνται και θα αποδοθούν ευθύνες εκεί που πρέπει, χωρίς καμία ανοχή. Παράλληλα, προχωρούμε με ακόμη μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεών μας, με στόχο ένα κράτος πιο δίκαιο, πιο αποτελεσματικό και πιο κοντά στον πολίτη.
Η αναβάθμιση της Παιδείας αποτελεί μία από τις πρώτες προτεραιότητες που έχει θέσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης για τη δεύτερη τετραετία. Επιγραμματικά, ποιες είναι οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα;
Η αναβάθμιση της Παιδείας εν γένει και της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ειδικότερα αποτελεί μία από τις πιο κομβικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Δεν είναι απλώς μία προτεραιότητα, είναι μία στρατηγική επιλογή με βάθος, που αφορά τη συνολική προοπτική της χώρας μας. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκεται ο Νόμος 4957/2022 για την Ανώτατη Εκπαίδευση – ίσως η πιο ριζοσπαστική και σύγχρονη θεσμική παρέμβαση στον χώρο των πανεπιστημίων τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόκειται για ένα ολιστικό και συνεκτικό πλαίσιο που επαναθεμελιώνει τη λειτουργία των ΑΕΙ στη βάση της αυτονομίας, της λογοδοσίας, της διαφάνειας και της στρατηγικής διοίκησης. Εξίσου σημαντική τομή ήταν και η εγκατάσταση και λειτουργία των μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, στην οποία προχωρήσαμε με θεσμικό θάρρος και με πλήρη αίσθηση του ιστορικού βάρους. Ο θεσμός των ΝΠΠΕ δεν είναι μια συγκυριακή ρύθμιση. Είναι η απάντηση σε ένα αίτημα δεκαετιών, που έβρισκε εμπόδιο σε ιδεοληψίες και φοβίες.
Με αυτές τις τομές διαμορφώνουμε ένα νέο εκπαιδευτικό τοπίο, που δεν υπηρετεί μόνο τη σημερινή πραγματικότητα, αλλά απαντά και στις προκλήσεις του αύριο. Δεν πρόκειται για απλές αλλαγές, αλλά για θεμέλια πάνω στα οποία μπορεί να στηριχθεί μία Παιδεία εξωστρεφής, ποιοτική, σύγχρονη και ανταγωνιστική, αντάξια των δυνατοτήτων της νέας γενιάς και των απαιτήσεων της εποχής.
Ας περάσουμε στα πιο ειδικά θέματα που αφορούν το δικό σας χαρτοφυλάκιο. Αναμφισβήτητα, η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα αποτέλεσε μια σημαντική τομή. Πόσα ξένα πανεπιστήμια έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον μέχρι τώρα.
Η εγκατάσταση και η λειτουργία των ΝΠΠΕ ήταν μια επιλογή που δεν έγινε ούτε βιαστικά, ούτε πρόχειρα. Η πρόσφατη, δε, απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας περί της συνταγματικότητας του Ν. 5094/2024, του τότε υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Κυριάκου Πιερρακάκη, επιβεβαίωσε με τον πλέον εμφατικό τρόπο την εμβληματική μεταρρυθμιστική πολιτική της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το ενδιαφέρον από κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι ήδη έντονο και απολύτως ενθαρρυντικό. Μέχρι σήμερα, έχουν εκδηλώσει επίσημα ενδιαφέρον, με κατάθεση φακέλου στην αρμόδια Αρχή, 12 διεθνούς κύρους ιδρύματα για να λειτουργήσουν την ερχόμενη ακαδημαϊκή χρονιά και 1 για την επόμενη. Ορισμένα, δε, εξ αυτών ανήκουν στα κορυφαία πανεπιστήμια παγκοσμίως, σύμφωνα με τις πιο αναγνωρισμένες διεθνείς κατατάξεις.
Ταυτόχρονα, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι προχωρά η δράση της διεθνοποίησης των εκπαιδευτικών υπηρεσιών των ΑΕΙ, που έχει ως στόχο την ώθηση της εξωστρέφειας των ελληνικών πανεπιστημίων μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας τους με εδραιωμένα, εγνωσμένου κύρους πανεπιστημιακά ιδρύματα της αλλοδαπής. Όλο αυτό, λοιπόν, το κύμα ενδιαφέροντος είναι η πιο ισχυρή επιβεβαίωση ότι η Ελλάδα καθίσταται πλέον ελκυστικός ακαδημαϊκός προορισμός. Δεν πρόκειται μόνο για ζήτημα θεσμικής και εκπαιδευτικής πολιτικής. Είναι μια επένδυση στην ποιότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, στην επιστροφή ταλέντων, στην ενίσχυση του επιστημονικού μας δυναμικού, αλλά και στην αναβάθμιση του μορφωτικού και γεωπολιτικού μας αποτυπώματος.
Ποια είναι η επόμενη κυβερνητική πρωτοβουλία που θα αναλάβετε για την αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης;
Στόχος μας στην παρούσα φάση είναι να προχωρήσουμε σε μια συνεκτική και ρεαλιστική αποτίμηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, με σκοπό την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της λειτουργικότητάς του. Δεν αρκεί να ψηφίζονται νόμοι – αυτό που έχει σημασία είναι να εφαρμόζονται με τρόπο που να υπηρετεί την αποστολή του δημόσιου πανεπιστημίου και να διευκολύνει την καθημερινή του λειτουργία. Γι’ αυτό και εργαζόμαστε με συνέπεια για να διορθώσουμε αστοχίες, να αποσαφηνίσουμε διαδικασίες και να δώσουμε στα ιδρύματα περισσότερα εργαλεία, όχι περισσότερη γραφειοκρατία.
Εξ ου και η ηγεσία του υπουργείου συμμετείχε πρόσφατα στην 109η Σύνοδο Πρυτάνεων των Ελληνικών Πανεπιστημίων, όπου τέθηκαν επί τάπητος όλα τα ζητήματα που ρυθμίζονται με το νέο υπό διαβούλευση νομοθέτημα, που θα λειτουργήσει συμπληρωματικά στον Ν. 4957/22. Ακούσαμε τους πρυτάνεις, συζητήσαμε διεξοδικά μαζί τους και έχουμε ήδη σκύψει πάνω από τα θέματα που μας έθεσαν, ώστε να μπορέσουμε να δώσουμε τις καλύτερες δυνατές λύσεις. Για να αποδώσουν πραγματικά οι μεταρρυθμίσεις μας λοιπόν, πρέπει πρώτα το θεσμικό πλαίσιο να λειτουργεί χωρίς προσκόμματα – με σαφείς κανόνες, λειτουργικές δομές και εμπιστοσύνη στα ίδια τα πανεπιστήμια. Αυτό επιδιώκουμε. Με σοβαρότητα, τεκμηρίωση και ανοιχτό διάλογο με την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Η αντιπολίτευση σας κατηγορεί πως η πρωτοβουλία για την εκκαθάριση των μητρώων των αιώνιων φοιτητών ήταν επικοινωνιακή κίνηση γιατί δεν προσφέρει τίποτα στα πανεπιστήμια, καθώς οι ανενεργοί φοιτητές δεν επιβαρύνουν τα ιδρύματα. Τι απαντάτε;
Αναγνωρίζω ότι η συζήτηση γύρω από τους ενεργούς και τους μη ενεργούς φοιτητές έχει πυροδοτήσει αντιπαραθέσεις. Θέλω, όμως, να είμαι απολύτως σαφής: Δεν πρόκειται για καμία επικοινωνιακή κίνηση, αλλά για μια θεσμική αναγκαιότητα που προκύπτει από την υποχρέωσή μας να εξυγιάνουμε τα μητρώα των ιδρυμάτων και να ενισχύσουμε την ακαδημαϊκή τους λειτουργία. Οι φοιτητές που έχουν αποσυνδεθεί επί σειρά ετών από τις σπουδές τους δεν παύουν μόνο να συμμετέχουν ουσιαστικά στο πανεπιστημιακό γίγνεσθαι, αλλά αλλοιώνουν και βασικούς δείκτες: την αναλογία διδασκόντων προς φοιτητές, τις στατιστικές αποφοίτησης, τη συνολική εικόνα των Ιδρυμάτων.
Ας σταματήσουμε να εθελοτυφλούμε. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αριθμητικό – είναι λειτουργικό. Η διατήρηση φοιτητών που δεν έχουν καμία επαφή με τα πανεπιστήμια στα μητρώα δημιουργεί διοικητικό βάρος, επιβαρύνει τα συστήματα διαχείρισης και στρεβλώνει την ίδια την έννοια του φοιτητικού πληθυσμού. Και, όχι, το κόστος δεν είναι μονάχα οικονομικό – είναι διοικητικό, είναι ακαδημαϊκό, είναι θεσμικό. Δεν θέλουμε να τιμωρήσουμε κανέναν. Θέλουμε, όμως, να βάλουμε κανόνες. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η ρύθμιση που προωθούμε περιλαμβάνει πρόνοιες: Δίνεται η δυνατότητα σε όσους πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια -υγείας, οικογενειακά, ποσοστό ολοκλήρωσης σπουδών- να έχουν μια ακόμη ευκαιρία να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Δεν είμαστε εδώ για να αποκλείσουμε. Είμαστε εδώ για να αποκαταστήσουμε τη λογική και την ισονομία. Δεν φοβόμαστε τις αντιδράσεις. Φοβόμαστε τη στασιμότητα. Και αυτήν τη στασιμότητα είμαστε αποφασισμένοι να την αλλάξουμε.
Ετοιμάζεστε να φέρετε προς ψήφιση στη Βουλή ένα νομοσχέδιο όπου, μεταξύ άλλων, θα έχει και ρυθμίσεις για την ασφάλεια στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τι ακριβώς θα αλλάξει;
Αναγνωρίζουμε ότι η ασφάλεια στα πανεπιστήμια είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για τη λειτουργία τους ως χώρων γνώσης, ελευθερίας και δημιουργικότητας. Το νέο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, δεν αντιμετωπίζει την παραβατικότητα με ευχολόγια ή με λογικές καταστολής, αλλά με μια ολιστική προσέγγιση που διασφαλίζει την ακαδημαϊκή ομαλότητα, προστατεύει τη φοιτητική ιδιότητα και αποκαθιστά την εμπιστοσύνη στην πανεπιστημιακή ζωή. Προχωρούμε, λοιπόν, σε παρεμβάσεις που αφορούν την ενίσχυση του πειθαρχικού και ποινικού «οπλοστασίου», την καθιέρωση αυτοδίκαιων κυρώσεων, τον εξορθολογισμό της πειθαρχικής διαδικασίας, τη διασφάλιση λογοδοσίας, τα τεχνικά μέσα ελεγχόμενης πρόσβασης και ταυτοποίησης, την αποζημίωση για φθορές δημόσιας περιουσίας και τη σύσταση Εθνικού Παρατηρητηρίου Βίας στα Πανεπιστήμια. Πρόκειται για ένα πλαίσιο που θωρακίζει το δημόσιο πανεπιστήμιο από τα άκρα και από όσους επιχειρούν να το εκμεταλλευτούν ως καταφύγιο ανομίας. Γιατί το πανεπιστήμιο δεν είναι άσυλο παραβατικότητας, αλλά ναός της γνώσης και της έρευνας.
Τα «πηγαδάκια» στον Λευκό Πύργο αναφέρουν ότι στις επόμενες εκλογές θα διεκδικήσετε μία από τις βουλευτικές έδρες της Α’ Θεσσαλονίκης. Ισχύει αυτή η φήμη;
Η Θεσσαλονίκη είναι για μένα κάτι πολύ περισσότερο από έναν εκλογικό χάρτη – είναι τόπος αναφοράς, είναι πατρίδα καρδιάς και ευθύνης. Οι φήμες, τα σενάρια και τα «πηγαδάκια» είναι μέρος της πολιτικής ζωής, αλλά εγώ επιλέγω να μένω προσηλωμένος στο έργο που μου έχει ανατεθεί από τον πρωθυπουργό και να υπηρετώ με συνέπεια την αποστολή μου. Δεν είναι η ώρα των προσωπικών εξαγγελιών. Είναι η ώρα της δουλειάς, της ευθύνης και των μεταρρυθμίσεων. Όταν έρθει η στιγμή των αποφάσεων, θα μιλήσουμε καθαρά, με σεβασμό στους πολίτες και στις ανάγκες του τόπου. Μέχρι τότε, συνεχίζουμε – με πίστη, σχέδιο και προσήλωση στο καθήκον.
